LOJA E MAQEDONISË

Letra nga limbo

KOHA DITORE, 3 MARS 2017

Albanofobia e shpërfaqur në nivelet më të larta politike atje, duhet të shërbejë në radhë të parë si këndellje e përhershme për partitë politike shqiptare që ushtrojnë veprim në Maqedoni. Bërja bashkë e tyre ka qenë arritja më e madhe e shqiptarëve në një vend që tregon dhe haptas se nuk i do. Qëndrimi bashkë, rrjedhimisht, është domosdoshmëri. Veç kështu, assesi ndryshe, një aparat racist mund të bjerë.

-1-

Për shumë anë, rasti i kapjes së pushtetit në Maqedoni replikon kapjen e 2014-ës që ndodhi në Kosovë. Njëjtë, sikurse këndej, numrat e shumicës s’bëjnë shumicën. Njëjtë, sikurse këndej, i gjithë aparati institucional – i kapur natyrisht – duhet të prodhojë ndalje të ndërrimit të pushtetit. Tek ne nëpërmjet Gjykatës Kushtetuese, tek ata nëpërmjet Presidentit.

Për dallim nga Kosova, në Maqedoni, kapja e ndalja kanë për barrë shqiptarët etnik. Arsyetimi i kapjes e ndaljes ushqen gjuhën raciste e të urrejtjes ndaj një të tretës së popullsisë atje. Fillimisht nëpëmrjet protestave raciste e ultranacionaliste të organizauara nga – deri dje – partneri i shqiptarëve në qeverisje; e më pas nëpërmjet një Presidenti që, në secilin interpretim kushtetues të atjeshëm, do të duhej të ishte i gjithë qytetarëve pa dallim etnik. Por s’është.

Në të vërtetë, vet arsyetimi i tij është monoetnik; kundër shqiptar. Ndalesa bëhet, në shprehjen më të thjeshtë të tij, për shkak të avancimit të çështjes shqiptare në Maqedoni. Thuajse shqiptarët janë alien e imigrant në Maqedoni. Thuajse shqiptarët, shqipja, të drejtat e tyre bazike, s’janë pjesë përbërëse e Maqedonisë.

-2-

Ç’është e vërteta, shteti i Maqedonisë është po aq i maqedonëve sa edhe i shqiptarëve. Dhe këtë konstalacion duhet ta ketë kuptuar lideri social-demokrat Zaev, i cili, me gjithë defektet eventuale, kishte pranuar platformën shqiptare atje. Një pranim i tillë megjithatë jepte shpresë për bashkëjetesë në mes të shqiptarëve etnik dhe shtresave liberale e demokrate nga rradhët e maqedonasve.

Por këto shtresa s’janë shumicë. Dhe sado që premtuese mund të duket një ide e tillë, ajo vazhdon të jetë me gjasa pak. Me gjasa shumë duket të jetë rritja e nacionalizmit në një shtet që për vite të tëra ka ndërprerë në plotni rrugën e integrimit në BE dhe NATO. Në një shtet ku kontrolli i mediave, mendimit të lirë e shprehjes së lirë janë bërë krejtësisht të zakonshme.

Një diktaturë e tillë, në bërje apo e bërë, do të duhej të mjaftonte për shqiptarët të shprehnin pakënaqësi e refuzim ndaj shtetit. Shtimi i racizmit dhe albanofobisë, jep rrugëdalje pak ose hiç. Dhe nuk bëhet fjalë këtu për albanofobi të rëndomtë, të huliganëve e grupeve kriminale që kanë malltretuar shqiptarët etnik nëpër vite; në rrugë, në shkolla, në punë. Bëhet fjalë për institucionalizimin e racizmit në nivelin më të lartë të saj. Tek Presidenca dhe interpretimi kushtetues i të drejtave të shqiptarëve. Sot, me këtë interpretim, të jesh pro shqiptar do të thotë të jesh kundër Maqedonisë. Dhe ky konstatim s’mund e s’bën të qëndrojë.

-3-

Koha kur shqiptarët presin qejfet e kombësive të tjera për të drejtat e tyre është e vdekur. E vdekur do të jetë gjithçka që provon institucionalizimin e racizimit ndaj shqiptarëve në Maqedoni; qoftë shtet apo pushtet ai.

Albanofobia e shpërfaqur në nivelet më të larta politike atje, duhet të shërbejë në radhë të parë si këndellje e përhershme për partitë politike shqiptare që ushtrojnë veprim në Maqedoni. Bërja bashkë e tyre ka qenë arritja më e madhe e shqiptarëve në një vend që tregon dhe haptas se nuk i do. Qëndrimi bashkë, rrjedhimisht, është domosdoshmëri. Veç kështu, assesi ndryshe, një aparat racist mund të bjerë.

Bashkimi rreth shqiptarëve në Maqedoni duhet të ndodhë edhe këndej tek ne. Për këtë pat dy reagime të dy shteteve shqiptare në regjion. I pari, nga një vend i NATO-s, nëpërmjet kryeministrit të Shqipërisë; i dyti nga Kosova, një vend që ndanë e ka ndarë histori shumë me shqiptarët etnik në Maqedoni. Qëndrimet e dy vendeve kishin një ton; s’ka asgjë të keqe në mbrojtjen e shqipes e të drejtave shqiptare në Maqedoni. Secili refuzues i saj është dhe kërkues i destabilitetitit.

Bashkësia ndërkombëtare, çfarëdo që ka mbetur nga ajo, duhet të marrë me shqetësim serioz veprimet populliste e nacionaliste në Maqedoni; por mbi të gjitha reagimin eventual që mund të pasojë. Si një vend fragjil, me influencë ruse për destabilizim e me tendencë atraktive për të sulmuar shqiptarët etnik, pushteti i atjeshëm do të provojë gjithçka. Ky provim i tyre do t’i ndalojë nga të drejtat bazike të zgjedhjes dhe një pjesë të madhe të maqedonasve etnik që megjithatë pranojnë bashkëjetesën si normale. Në frymë të bashkëjetesës e normalizimit të Maqedonisë e gjithë rajonit, presioni ndërkombëtar duhet të jetë i menjëhershëm.

Heshtja eventuale do të thotë tolerancë për destabilizim, futje në qorrsokak. Jo pak herë, jo rrallë herë, Maqedonia është parë si përplasje eventuale e Perëndimit me Rusinë. Një akt si ky, veçse është nisje e përplasjes së tillë. Nisja mund të kalon në përshkallëzim po s’pati ndërhyrje e kërcënim politik për racistët në Maqedoni.