MBI AMORALITETIN POLITIK

Letra nga limbo

KOHA DITORE, 8 KORRIK 2016

Nëse dikush ka shpresuar se proceset biologjike vetvetiu do të përmirësojnë politikën kosovare, e kanë gabim. Nëse asgjë tjetër, proceset biologjike veçse po e sofistikojnë kapjen e kapësit.

-1-

Tashmë është e qartë se gjeneratat e reja politike, në masë të njëjtë sikurse pararendësit e tyre, nuk njohin moralin si element të politikëbërjes. Janë po aq pakurrizorë, po aq jokredibil e po aq – në formën më të thjeshtë të shprehshme – të pafytyrë. Nëse dikush ka shpresuar se proceset biologjike vetvetiu do të përmirësojnë politikën kosovare, e kanë gabim. Nëse asgjë tjetër, proceset biologjike veçse po e sofistikojnë kapjen e kapësit.

Sepse, përderisa kapësit e vjetër – le të themi – bënin favore me automatizëm për kryekapësit, këta të rinjtë po bëjnë dhe pazare shtesë. Pra nuk po e kërkojnë më vetëm mbajtjen e pozitës politike që kanë, por po kërkojnë dhe përfitime mbi to. Po kërkojnë poste ambasadorësh, karrige bordesh e rahatime akrabash. Pra, kostoja e kapjes po rritet  me rinimin politik tonin. Kapësit po bëhen më lakmitarë.

Kapësit e rinj, që shesin votën e bindjen për një rehatim prej – le të themi – diplomati, kanë dhe një veçori shtesë. Kanë aftësi talljeje. Pra, përderisa të vjetrit i fshihnin punët e ndyra politike, të përvetësimit e zaptimit, këta të rinjtë tallen me të tjerët. I shfaqin publikisht, me mburrje e krekosje prej mizërie.

Dhe kështu, në gjithë këtë vogëlsim të tyre, po vogëlsohet dhe potenciali rigjenerues i Kosovës. Sfidat kundër kapjes, të deridjeshme, veçse po shtohen. Kundërshtarët kapës po sofistikohen. Me sofistikimin e tyre dhe modelin që këta po ndërtojnë në vazhdimësi, po vogëlsohet edhe ajo pak dritare e vogël që sheh Kosovën si vend normal evropian. E ka vetëm dy elemente rritëse këtu; vetëdijësimi se koha jo domosdo prodhon progres – dhe e dyta, motivi për të ndryshuar rrënjësisht pjesën më të madhe të kulturës politike në Kosovë; gjithçka që sot ajo përfaqëson.

-2-

Merreni për pak moralitetin e politikës britanike; nivel që secili që e konsideron veten me mendësi të re politikëbërje duhet ta ketë për model. Pas referendumit për dalje, u dorëheq kryeministri – sepse kishte humbur veç një sfidë. U kërkua, dhe me gjithë gjasë do të ndodhë, dhe dorëheqje e liderit opozitarë – sepse, njëtrajtësisht kishte dështuar të parandalonte një dëm për vendin (siç e konsideronin bashkëpartiakët e tij). Në fund, u tërhoqën e dorëhiqën edhe vet promovuesit e fushatës pro-daljes; sepse momentumi i ri nuk i favorizonte ata.

Nuk po pres, natyrshëm, që niveli politik i Kosovës të arrijë standardet e një shoqëria si kjo më lartë. Po pres, gjithsesi, që ky nivel politik të ketë një bazë minimale të moralitetit. Po dhe nuk pat fare një bazë të tillë, pres që mekanizmat korrektues moral, të shoqërisë – qytetarëve, intelektualëve, akademisë e të tjerëve – të jenë aktiv. Sepse, janë mu mekanizmat e tillë që detyrojnë një politikan të sillet me rregulla minimalisht morale.

Këta mekanizma korrektues, fatkeqësisht, janë ose inekzistent ose bashkëaktiv me kapësit. Pjesërisht sepse nuk kanë guxim; pjesërisht sepse janë përfitues të këtij sistemi kapës. Nga punëdhënia individuale deri tek privilegjet familjare.

E kam thënë dhe më parë. Sot sistemi partiak e politik në Kosovë, nuk shihet si fushë që individët e grupet mund të kontribuuojnë. Shihen, për fatin tonë të keq, veçse si një plaçkë që fituesi i garës e ndanë. Rrjedhimisht, pas secilit proces zgjedhës, të gjitha pozitat publike janë të deleguara tek kontribuuesit partiak të kapjes. Nga pozitat e bordeve, agjencioneve, financierëve e deri tek mësimdhënësit e universiteteve publike, mësuesve të shkollave e edukatorëve në çerdhe. Do të habiteshit, po të shihnit, se në shumë nivele këshilltarësh ministrash e agjencionesh, pozitat janë të deleguara me automatizëm për degët e partive që posedojnë me tall.

Publikja pra, sot është shndërruar si një thes që jep beneficione për të gjithë. Shihni për pak të 40 mijë përfituesit potencial të veteranëve. Bëhet fjalë pra për 120 milionë euro përfitime vjetore nga një grup që – në masë të madhe – del të jetë në numër i pasaktë e në përbërje i padrejtë. E gjitha është bërë nën idenë e shfrytëzimit të beneficionit publik pa çarë fare kokën për koston e këtij përfitimi.

-3-

Ky nivel degradues, është instaluar dhe shndërruar në kulturë të politikëbërje. Është bërë krejtësisht e pritshme e normale. Dhe për këtë kulturë, nuk gjenë njeriu përjashtim në asnjë parti politike në vend. Të gjitha partitë politike këndej, në nivel qëndro e lokal padallim, mbajnë për synim rahatimin e kontribuuesve partiak për fillim – për të përfunduar me kapje në fund.

Kosova do të ketë telashe enorme me gjithë sistemin publik të kapur e të kalbur. Do të kemi problem me reformimin e sistemit tonë diplomatik në të ardhmen – me njerëz jokompetentë e joparimorë sa s’bëhet më. Do të kemi problem me uljen e përfituesve të pagave në një administratë publike megalomane e nepotike. Do të kemi problem me zhbërjen e kapjes së secilit agjencion, nga pastrimet ditore e deri tek furnizimet e ujit e energjisë.

Do të kemi problem dhe uljen e përfitimeve publike. Do të jetë vështirë që nesër të bëhen shkurtime, reformime e përmirësime në sistemin e edukimit ku kemi marrë mësues pa shkollë; në sistemin e shëndetësisë ku kemi mjekë pa dije; apo në sistemin e veteranëve ku kemi përfitues mashtrues. Ky proces, për më tepër, do të jetë dhe i frikshëm për secilin vendimarrës. Sic ka qenë problematik në shumë vende të tjera, ç’kapja ndërlidhet me frikë – me frikën e humbjes së zgjedhjeve.

Gjërat pra nuk duken mirë; dhe – për fatin tonë të keq – me vazhdimin e kohës ato po bëhen e duken edhe më të rënda. Së këndejmi, është imperativë që koha e reagueshmërisë sonë ndaj kapjes të vijë sa më shpejtë. Komforti në të cilin jemi futur ne, edhe atëherë kur një politikan e politikanë mediokër tallet publikisht sepse ka shitur votë, është i pashpjegueshëm. Ky komfort veçse ju jep të njëjtëve më shumë arsye për të vepruar njëjtë. E kundërta, reagimi ndërsa, vë një shkallë të re që tjetri do ta respektojë. Mund të duket shkallë e vogël, por herët apo vonë e njëjta do të prodhojë një kulturë të re politike në vend.