Letra nga limbo
KOHA DITORE, 29 JANAR 2016
Qasja ad-hock
dhe pa konsistencë e trajtimeve të problemeve dialoguese të Kosovës ka bërë
vendin tonë të duket tërësisht joserioz; përfundimisht të gjithë procesin
dialogues për observuesit e jashtëm, rëndom taksapagues e votues të tjerë, të
frikshëm deri në palcë.
-1-
“Do
të vinë, si tulipanët e bardhe madje”; ishte përgjigja e kryeministrit serb Vuçiç
ndaj ndryshim qëndrimit të palës kosovare për mosshkuarje në Bruksel. Ndryshim
qëndrimi ishte hedhur poshtë, ndërsa, nga të tanët tek pas tulipanizmit
ofendues që morën atje. Thanë se s’kishin thënë asnjëherë që shkuarja e tyre
ishte e lidhur me liberalizim. Për secilin me njohuri të pakta rreth
relacioneve që Kosova ka ndërtuar në dialog, shkuarja në Bruksel nuk ishte asnjëherë
befasuese. Befasuese nuk është as edhe shfrytëzimi i secilës gafë politike të
Kosovës nga qeveria serbe. Diçka madje të ngjashme kishte thënë dhe
ish-kryeministri serb Daqiq dy vite më parë kur ironizonte me kërcënimet e
kosovarëve për mosshkuarje; “pa le të provojnë të mos vijnë” – thoshte atëherë.
Befasuese gjithsesi mbetet dhënia e fjalëve - qoftë edhe kalimthi madje – që
s’mund t’i mbash dot. Befasuese mbetet mosbrengosja për konsekuenca fare, të
brendshme e të jashtme pa dallim, nga devalvimi i qëndrimeve e deri tek tallja prej “tulipanëve të bardhë”. Pse bëhet kjo
është përtej rezonit tim. E panevojshme gjithsesi.
Në
vazhdimësi të kësaj, për secilin tjetër me interes për fatin dialogues të
vendit të vet, përshtypja e parë që krijohet është jobindshmëria e projektit
dialogues në tërësi. Për shkak të ndryshim qëndrimeve të shpeshta, si ato për
shembull mbi “ojq-zimin” e asociacionit, e deri tek kushtëzimet e paqëndrueshme
sikurse këto të liberalizmit – pa
harruar madje dhe nënshkrimet e parimeve që dalin në shpërputhje kushtetuese – Kosova
sikur të jep përshtypjen e papregaditshmërisë. Të jep përshtypjen se Kosova nuk
ka platformë të qartë dialoguese; nuk e ka idenë se çfarë bën, pse shkon, për
çfarë dialogon, e me çfarë në fund do të përfundojë. Rrjedhimisht nuk ka dhe
konsistencë në qëndrimet e veta që duket se janë të aty për atyshme. Kjo qasje
ad-hock dhe pa konsistencë e trajtimeve të problemeve dialoguese të Kosovës, ka
bërë që i gjithë procesi dialogues për observuesit e jashtëm, rëndom
taksapagues e votues të tjerë, të shihet si i frikshëm deri në palcë.
Dhe
kujtoj, se është pikërisht një mos hapje e tillë dhe frika e krijuar nga një
proces potencialisht i gabueshëm, pse pakënaqësitë rreth procesit dialogues
janë shtuar në shumë nivele diskutuese në Kosovë. E dialogu do të duhej të
arrinte pikërisht të kundërtën. Nëse asgjë tjetër, përmirësimi i jetës së
kosovarëve nëpërmjet procesit dialogues, shqiptarë e serb pa dallim, duhej të sillte
entuziazëm – nëse është i mirë e i sigurt për të gjithë natyrisht. Deri më
tani, dialogu përbën temën më pak të pëlqyeshme dhe më të frikshme të mundshme
në vend.
-2-
Për
mënyrën se si zhvillohet, dialogu është bërë si një synim e qëllim në vete, që
s’ka nevojë për sqarim e qartësim, e të cilin e ndjekim ne pa pyetur shumë e pa
ndonjë një plan. Na thërrasim, shkojmë. Na japin tema, i trajtojmë. Nëse flasim
ne e vejmë vija të kuqe, sikurse kushtëzimi i udhëtimit me liberalizim, s’do na
merr kush seriozisht; por punë e madhe që s’na merr kush seriozisht. Si e
tillë, një qasje si kjo, nuk ka për t’i sjellë Kosovës as respekt brenda
ndërmjetësuesve, e as popullaritet brenda qytetarëve taksapagues – do të
sjellë, natyrisht, vetëm mundësi ofendimi për palën tjetër siç dhe ndodhi edhe
këtë herë.
Dialogu
natyrisht se duhet të ndodhë. Por i njëjti duhet ti respektojë disa parime të përgjithshme
që kosovarët duhet ti vënë vetes me fillim. Parimi i parë, dhe më i rëndësishmi,
mbetet uniteti nacional. Ky unitet bëhet i domosdoshëm sidomos nëse na
imponohet trajtimi e shtimi i organizimit të brendshëm të Kosovës – gjithmonë në
plotni me përputhshmëritë kushtetuese. Uniteti nacional, për tema të ndërtuara
po ashtu me unitet, kërkojnë përfshirjen jo vetëm të qeverisë – si përfaqësues
tërësisht legjitim të qytetarëve këndej – por edhe të forcave opozitare, mendimtarëve
të pavarur, akademikëve e aktivistëve të tjerë. Pala kosovare do të duhej të
insistonte në ndërtim uniteti para vazhdimit të mëtutjeshëm të çfarëdo procesi
bisedues. Në fund të ditës, nëse dialogu ndërpritet për shkak të zgjedhjeve në
Serbi, pse të mos ndërpritet për shkak të gjetjes së zgjidhjes së unitetit në
Kosovë.
Parimi
i dytë, është se Kosova duhet t’i vejë vetes një kornizë të vijave të kuqe, e të
cilat nuk guxojnë të kalohen asnjëherë. Dhe nuk po flas vetëm për vijat e kuqe
të kushtetutshmërisë që nuk ka alternativë, por po flas për kushtëzimet e tjera
që si palë kërkuese duhet ti bëjmë. Për shembull, vijë e kuqe mund të jetë mos
vazhdimi i proceseve të reja pa përfundimin e atyre paraprakëve. Nëse Serbia
vazhdon të mos njeh regjistrimet e veturave kosovare dy vjet pas nënshkrimit të
marrëveshjes për lëvizje të lirë, atëherë mbetet i pakuptimë dialogimi për tema
të tjera. Ose, nëse Serbia vazhdon të pengojë anëtarësimin e Kosovës në
organizata ndërkombëtare, mbetet i pakuptimtë insistimi për dialogim të
rehatshëm e jo armiqësor. Mes Kosovës dhe Serbisë do të duhej fillimisht të
vihej një memorandum mirëkuptimi, që krijon pra kushte minimale të trajtimit të
problemeve në fjalë.
Parimi
i tretë, se Kosova duhet ti krijojë vetes një hartë të qartë ecjeje nga sot e
deri në përfundim të procesit dialogues. Në ketë hartë, pala kosovare duhet të
përcaktojë edhe rezultatet eventuale që formësohen në fund të gjithë procesit. Për
shembull, Kosova duhet të paramendojë se çka përfiton në fund të rrugës. Njohjen
nga Serbia? Anëtarësimin në UN? Njohjen nga pesëshja e BE-së? Konfrom
rezultateve të pritura, duhet të bëhen edhe kompromiset eventuale. Sepse, po
dhamë një kompani telekomi në Veri, e po morëm si kthim – le të themi – njohjen
nga Serbia, i themi marrëveshje e mirë. Po dhamë gjithçka, e s’morrëm prapa
asgjë, siç dhe po ndodhë tash e sa kohë, i themi proces i kotë, i frikshëm dhe
pa rezultate që stabilizojnë Kosovën.
-3-
Natyrisht
se nuk pres respekt nga pala tjetër. Pres të kundërtën. Janë të njëjtit që
mbajnë takime provokuese e anti Republikane në mes të Republikës; janë të
njëjtit që na krahasojnë me ISIS; janë të njëjtit që parandalojnë anëtarësimin
tonë në organizata ndërkombëtare; janë të njëjtit që nxisin kryetarë komunash t’i
referohen vendit që i paguan si “Kosovë e Metohi”; janë të njëjtit pra që
promovojnë mu të kundërtën e dialogimit e afrimit. Dhe sikur kjo të mos mjaftojë,
të njëjtit menjëherë pas takimeve na thërrasin si separatistë, gënjeshtarë e
çka jo tjetër. Këtu më pas humbet dhe rezoni i dialogut në mes palëve që kanë qëllime
të mira. Palët pra, njëra palë më saktësisht, nuk ka qëllime të mira. Ka qëllime
të ofendimit e rrënimit të palës tjetër. Natyrisht, se si refleksion i një
relacioni të tillë, afrimi i shqiptarëve me serbët në Kosovë bëhet edhe më i
largët. Dialogu dhe relacionet brenda e jashta tij paradoksalisht po i ndajnë
palët edhe më shumë. Ç’është e vërteta madje, shumë më afër me serbët lokal
shqiptarët ishin para procesit dialogues se sa që janë tani.
Pra nuk pres seriozitet e konstruktivitet nga një palë që gjashtëmbëdhjetë vite më parë bënte zëdhënësin e Millosheviqit; e që gjashtëmbëdhjetë vjet më pas nuk ndjehet ende pishman. Ata do të mbesin të tillë. Pres ama, seriozitet e trajtim me kujdes të palës kosovare. Pres që dialogu të shfrytëzohet jo për rahatime të provokuesve të tillë, as për deformime institucionale këndej, hiç se hiç për motivime të radikalistëve nacionalistë herë andej e këndej. Pres që nga një proces dialogues, që për gjithë forcat përcaktuese ndërkombëtare është esencial e për ne i natyrshëm – në fund të ditës po flasim me fqinj – të mbrojmë Republikën. Dhe mbrojtja duhet të vijë jo me ndjekje verbëruese të procesit, as me gafa të çfarëdoshme, por me qartësi e bindje serioze që sjellin edhe respekt edhe produkt të mirë për vendin.
No comments:
Post a Comment