Letra nga limbo
KOHA DITORE, 5 KORRIK 2013
Lufta kundër krimit, me falje!
Nuk jam
ndier asnjëherë më i pasigurt për Kosovën se sa gjatë kësaj jave. E frikshme
dhe e tmerrshme ishte ndjenja e mundësisë së kalimit të një ligji amnistues të
pakuptimtë, jo të drejtë, anti-human e anti-shtetëror. Ishim aq afër prodhimit
të një dokumenti që kthente atë pak demokraci të mbetur në hiç, që barazonte
një faqezi që në 14 vite kishte bërë hajnin, plaçkitësin, korruptuesin e
zhvatësin, me një punëtor, një prind e një qytetar që në gjithë këtë kohë
kishte bërë kundër-hajnin, kundër-plaçkitësin, kundër-korruptuesin e
kundër-zhvatësin.
Në të
vërtetë, vet ideja e gjetjes së një vendi të tërë kaq afër rrënimit parimor e
të vlerave më bazike në mes të mirës versus së keqes, më bën të ndjejë
trishtimin e frikën për secilën ditë të ardhme. Ky vend e këta njerëz mund të
prodhojnë gjithçka nesër; kanë humbur çdo vetëkontroll. Kufijtë e turpit,
vlerës, humanizmit, e dinjitetit janë zhbërë për ta. Ka vetëm një vijë vetanake
që ata ndjekin dhe kjo vijë evoluon vetëm me ecjen e tyre. Kjo ecje është
thjeshtë inkluzive për sundimtarët dhe ekskluzive për gjithë të tjerët. Për sa
mërziten, ata janë në gjendje të vënë një vend të tërë në shërbim faraonik të
qejfeve të tyre; nga më të ndryshmet. Sa e frikshme.
-1-
Amnistia, si
pardon, bëhet kuptimplote kryesisht në rastet kur falja e mosdënimi kanë kosto
më të ulët – morale, financiare e praktike – se sa vet dënimi. Pra thënë
ndryshe, amnistia bëhet kuptimplote vetëm nëse përfitimet nga një falje mundin
dëmet eventuale nga mosfalja. Dhe rasti i amnistisë për veprat anti-shtetërore
ndaj Republikës së Kosovës për serbet e pjesës Veriore mund të kuptohej mu
kështu. Për shtrirjen e legjitimitetit të institucioneve tona në atë pjesë -
ndonëse kam shumë për të thënë për formatin e kësaj shtrirje, kjo tash ka pak
rëndësi – kosovarët janë të gatshëm ti falin të gjitha veprat kriminale “të
lehta anti-shtetërore” që nga data e shpalljes së pavarësisë e këndej.
Këto vepra kriminale
“të lehta anti-shtetërore” në asnjë rrethanë nuk përfshijnë vrasjet e heronjve
kosovarë, larg asaj, por në një gjuhë më të qartë do të mund të përfshinin djegien
e pikave kufitare (dy a tri herë), vënien e barrikadave gjithandej,
mosrespektimin e rendit Kushtetues të Kosovës në rrafsh pesë vite, e të gjitha
thirrjet tjera për separatizëm territorial e nxitje të urrejtjes. Pra ne do ti
falnim të gjitha këto krime (që përkundër amnistisë megjithatë mbesin krime) në
këmbim të kontrollit territorial të Veriut dhe respektimit të rendit Kushtetues
tonin tash e tutje atje. Një falje e tillë në këmbim të Veriut është pazar
bukur i mirë – këtë do ta argumentoja në çdo rrethanë. Nuk është pazar ideal e
as zgjidhje ideale, por në rrethanat politike që kemi sjellë të gjithë vendin,
sidomos klasa e paditur politike, është zgjidhje e pranueshme. A e marrim
realisht apo e autonomojmë në të vërtetë Veriun me këtë marrëveshje, këtë nuk
kam intencë ta diskutoj këtu. Tashmë besoj se i kam bërë mjaftueshëm të qarta,
për aq sa mundem, pasojat e marrëveshjeve të fundit në gjithë shkrimet e
shkuara.
Amnisti të
tilla për grupe minoritare brenda një shteti (kryesisht emigrantë) kanë qenë
shpesh të zakonshme në Amerikë, Spanjë apo Francë sa herë që një e mirë më e
madhe të ketë mbuluar dëmet e faljes. Kujdes, nuk ka falje pa dëme. Nëse asgjë
tjetër mostrajtimi i pabarabartë me të rregulltit apo edhe vënia e precedentit
për rastet e ardhme mjaftojnë për të hezituar para çdo falje. Shto kësaj edhe
gjasën bukur reale që amnistia të mos rregullojë asgjë, dhe ke mjaftueshëm një
pasqyrë argumentesh për hezitim bukur të logjikshëm kundër-amnistues. Në fund
të fundit kosovarët nuk është se kanë dëgjuar për herë të parë për amnisti. Në
vitin 2007, qeveria e atëhershme kishte shlyer një pjesë bukur të madhe të
borxheve tatimore, gjithsesi të motivuara politikisht, për të mos arritur
asgjë.
-2-
Pra nën
synimin e një fillimi të ri, që ndodh pra rrallëherë e vetëm atëherë pas
ndërrimeve kategorike brenda një shteti – siç mund ta presupozojmë
potencialisht integrimin e Veriut – palët dialoguese në Bruksel kanë arritur
marrëveshjen e amnistisë. Prandaj në rrethana si këto është krijuar edhe Neni
5, që është specifikisht i dizajnuar për serbët e Veriut. Pikat që përfshijnë
“sulmin kundër rendit Kushtetues”, “kryengritjen e armatosur”, “rrezikimin e tërësisë
territoriale”, “kalimin e pautorizuar të vendkalimeve”, “armëmbajtjen pa leje”,
“nxitjen e urrejtjes”, “thirrjen për rezistencë” e “huliganizmin e turmës” janë
të dizajnuara për të gjitha ngritjet e armatosura, barrigaduese e çoroditëse të ndodhura
menjëherë pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës (kujtoni zjarrvënien në kufi
një ditë pas pavarësisë), ndjekjen e gjykatave kosovare nga Veriu (po në atë
kohë) dhe të gjitha barrikadat, mbledhitë e sulmet tjera terroriste të
armatosura pas ndërhyrjes policore më 25 Korrrik 2011.
Fatkeqësisht,
siç edhe e shpjegoj Dastidi në “Interaktiv” - një ndër avokatët më të mirë që
ka Kosova -gjeneroziteti i palës kosovare në relacion me Veriun është i
pashpjegueshëm dhe për më tepër i pazakontë; e paramendoni ne ende nuk po e
diskutojmë pashpjegueshmërinë e pazakonshmërinë e faljeve të tjera për pjesën
institucionale të Kosovës (për këtë pak më vonë). Ligji në fjalë jo vetëm që
nuk përcakton validitetin e ligjit vetëm për pjesën territoriale (deri sot) të
pakontrollueshme të Kosovës, por nuk bën as përcaktimin e kohës së amnistisë.
Pra në vend se i njëjti të ofrojë një prerje kohore që nga shpallja e
pavarësisë e këndej dhe vetëm Veriun, amniston secilin në gjithë Kosovën e në
pafundësi deri me një datë arbitrare, që ndodh të jetë e vënë pa ndonjë arsye
të veçantë, 20 Qershori.
Përveç
kësaj, ligji amniston vepra të vrasjeve e hajnisë jo në relacion me shtetin,
por të qytetarëve (pavarësisht etnisë) ndaj njëri tjetrit. Pra me ligjin në
fjalë, një serb i Veriut që ka dhunuar, plaçkitur apo vrarë në afekt mendor një
serb tjetër, është i falur. Me predispozita si këto, ligji as serbeve të Veriut
nuk ju bën mirë e lërë më gjithë të tjerëve në Kosovë. Përveç se me një ligj të
tillë ky shtet i yni bën shkeljen më bazike të parimeve humane dhe të akteve që
nuk falen, i njëjti merr kompetenca që nuk i takojnë. Pra shteti mund të falë,
edhe sikur të duhet (pavarësisht se a duhet tani apo jo) vetëm krimet që janë
në relacion me të, por në asnjë rrethanë krimet në relacion mes palëve tjera.
Nuk ka tagër për këtë punë.
-3-
Problemi me
Ligjin megjithatë nuk është amnistia e Veriut, është legjitimi i krimeve në gjithë
Kosovën për të gjithë kohën – dhe këtë kam përshtypjen se e kanë kuptuar shumë
pak kosovarë. Nuk e di përse, por kam bindjen se e gjithë amnistia është
kuptuar si një proces i faljes së disa të burgosurve, të cilët, “të shkretit”,
kanë vuajtur pak dënim prandaj nuk bëhet punë e madhe po i falëm pak. Falja është
akt njerëzor; të paktën kështu edhe u provua të shitej nga sponsorizuesit e
ligjit në Parlament. Ajo çfarë në të vërtetë është provuar të ndodhë me ligjin,
them e provuar meqë besoj në mosbërjen e tij asnjëherë më, është produkti i fundit i zaptimit të shtetit
nga njerëz të zhytur thellë në aktivitete kriminale nga më të ndryshmet.
Duke parë
mundësinë për falje, kriminelët them ta kenë menduar këtë si një mundësi të artë
të larjes e shpëlarjes së tyre, duke e rritur vlefshmërinë e ligjit për të gjithë
Kosovën, për të gjithë kohën, e pothuajse për të gjitha veprat kriminale në
vend – të dënuara, padënuara, hetuara e të pahetuara deri më tani. Them se
kriminelët, hartues të ligji, të kenë marrë një listë “Interpoli” të krimeve më
bizare që mund ti gjejë dikush diku, e ti kenë futur në ligjin për falje. Apo
dhe më tepër, të njëjtit të kenë bërë një “curriculum vitae” të të gjithë
krimeve të tyre që nga paslufta e këndej, nga korrupsioni, haraçi, vjedhja,
shantazhi, manipulimi, kërcënimi, rrahja e deri te vrasja, e të kenë futur më
pas të gjitha një nga një në një nen të vetëm (nen rrëfimi), Nenin 3. Në të vërtetë,
vetëm duke parë renditjen e veprave të falura në këtë ligj arrij të kuptojë
edhe madhësinë e krimeve që këta i paskan bërë në Kosovë në 14 vite.
Për gjithë
ata që nuk kanë marrë mundin, për një apo arsye tjetër, të lexojnë Nenin 3 të
Ligjit për Amnisti, më lejoni të ju kujtoj se cilat vepra të ndodhura ndonjëherë
në Kosovë, pavarësisht etnisë, janë pretenduar të falen e të harrohen: vrasja
(nga pakujdesia e afekti mendor), vrasja e foshnjave, vjedhja (te gjitha
format), rrahja, haraçi, fajdeja, kanosja, uzurpimi i banesave, vjedhja e
votave e vetëgjyqësia (pra bërja e gjyqit vet). Me përfshirjen e këtyre veprave
në amnisti, të gjithë personat në Kosovë, “përfshirë edhe ata ndaj të cilëve
nuk është ngritur ende aktakuzë apo nuk janë hetuar” (mu kështu thuhej në
ligj), mund të falen përgjithmonë. Pra po të aprovohej ky ligj, siç kanë
pretenduar gjithë hartuesit e kriminalizuar, gjyqësia në Kosovë nuk mund të
ndjekë asnjëherë, asnjë njeri, në asnjë rrethanë, secilin që ka bërë krimet e
lartpërmendura para datës 20 qershor 2013. Ke vjedhur para datës 20 qershor; je
i lirë; ke përfituar miliona nga aferat korruptive para datës 20 qershor; je i
lirë; ke vrarë, zaptuar, rrahur e bërë gjithë të zezat para datës 20 qershor;
qëlloja, je i lirë. Natyrisht se në listën e pafund të veprave të falura ka
edhe të tilla si “dhënia e ndihmës veterinere në mënyrë të pandërgjegjshme për
shtazët” për të mbuluar diçka për shembull si “skandali i arushave” ku edhe
deputetë të Kosovës janë të përfshirë; apo edhe “keqtrajtimi gjatë ushtrimit të
detyrave” për të mbuluar diçka si rrahja e policëve në detyrë le të themi.
Me fjalë të
tjera, ky ligj amniston secilin krijues të problemeve në Kosovë që nga
përfundimi i luftës e deri më këndej. Nëse keni shpresuar ndonjëherë për vënien
e drejtësisë në vend, për mbajtjen përgjegjës të secilit që është pasuruar në
kurriz të më të varfërve tanë, për gjithë ata që sot na sillen rrugëve “nga
opingat në Mercedes” – siç e kishte përshkruar një politikan gjerman ecjen e
politikanëve tanë – nëse keni shpresuar për një ditë të mbarë në fund të gjithë
anomalisë e anomalive, keni qenë të marrë. Të njëjtit shkaktarë faqezinj të
gjithë krimeve tuaja, kanë marrë guximin të falin veten; dhe ky guxim i tyre
bën edhe frikën tënde e timen.
-4-
As nuk dua të
mendoj gjatë për efektet e pritshme nga një marrëveshje e tillë. Por, paramendoni
nesër deklarimet e pasurive të politikanëve që pa fije marre e turpi do të
shumëfishoheshin. Të gjitha të zezat e fshehura do të shfaqeshin pa kurrfarë
hezitimi. E reagimi ndaj kësaj? Përveç një stigmatizimi potencialisht moral, as
edhe një akt tjetër ndjekës gjyqësor; as edhe një përgjegjësi e vetme, as edhe
një trup i vetëm. Për aq sa do të brengoseshin, të njëjtit do të pranonin
hajninë e krimin e bërë para datës 20 qershor dhe prapë do të na qeshnin nga
sallat e Parlamentit e do të na mbanin moral.
Paramendoni reagimin
e institucioneve e individëve të pakët që në gjithë këtë amulli të së keqes
megjithatë kanë punuar mbarë e mirë. Paramendoni energjitë e tyre për të
trajtuar kriminelët e rinj, vjedhësit e rinj, zaptuesit e haraçgjinjtë e rinj.
Paramendoni mesazhin ndaj gjeneratave tjera për sjelljet e pritshme të tyre.
Paramendoni motivin e precedentin për qeveritë e ardhshme, kriminelët e rinj e
keqbërësit tjerë. Në të vërtetë Ligji Amnistisë nuk është betejë partiake,
politike e etnike; është një betejë mes së mirës e së keqes.
-5-
Ligji në
fjalë është aq i mbrapshtë sa që dikur edhe humbë rezonin që amnistia
potenciale në Veri mund të prodhonte. Në të vërtetë përmasat e amnistisë në
gjithë Kosovën nuk dëshmojnë unitetin territorial që e rezonante me naiviteti
kryeministri i vendit, meqë falja e të kriminelëve të hetuar apo jo në pjesën
tjetër të Kosovës nuk prodhon kurrfarë sovraniteti në Veri. Çfarë lidhje ka me
sovranitet një politkan që ka vjedhë 1.4 milionë në tenderin e pasaportave?
Çfarë ka lidhje me sovranitetin në veri një zaptues i banesave të huaja? Çfarë
ka lidhje me veri një falsifikues e hajn i rrugëve? Ligji nuk dëshmon as luftën
kundër krimit, meqë së paku e kemi pritur si luftë me mbajtje të përgjegjësisë
e jo si falje e kthim në vitin zero. Ligji dëshmon vetëm një përpjekje, tani
për tani të dështuar, për të përmbyllur një cikël kriminal nga krijuesit e
krimit që na bëhen gjykatës e falës të tij.
Pavarësisht
tendencave të keqbërësve, unë nuk bëj pjesë në grupin e atyre njerëzve që do ta
merrnin si përfundimtar e të shkruar në gur një ligj edhe po të kalonte si i
tillë. Unë besoj se qeveritë vijnë e shkojnë; sot janë por nesër zhbëhen. E me
to do të zhbëheshin edhe vendimet absurde si këto - sinqerisht të padëgjuara
nëpër botë. Gjithë të zezat për 14 vite, e në fund amnisti për një ditë, kjo
s'mund të përpihet. Se lojë kjo jeta jonë nuk është.
Në fund
fare, nuk e kuptoj as votimin e disa deputetëve të partive opozitare qe
kritikojnë në vazhdimësi pozitën për gjitha të zezat, kryesisht për hajni e
korrupsion, vrasje e haraç, e në fund janë në gjendje ti falin keqbërësit. Nuk
kuptoj se me çfarë baze morale, etike e njerëzore të njëjtit do të pretendojnë
alternativë qeverisëse kur ishin në gjendje ti falin më të zinjtë e këtij
vendi. Pse dallojnë nga po të njëjtit kriminel? Ndihem krenar e falënderues për
ata pak deputetë që thanë jo, por mjaftueshëm për të kthyer ligjin mbrapa.
Ndihem krenar për të gjithë ata individë që kaluan kufijtë partiak për ti dhënë
një vepër të mirë vendit e një shpresë për drejtësi.
-6-
Ka një gjë
që më frikëson më shumë se guximi amoral i të pamoralshmëve për shpëlarje e
pastrim gjynahesh me rrëfim e amnisti. Është mungesa e ngritjes së zërit të
qytetarëve sa herë që na ndodhin të zeza si këto. Katër vjet më parë akti më
absurd që mund të prodhohej nga Parlamenti ishte rritja e ndonjë page të
deputeti, apo ndonjë ligj qiraje mbi objektet publike. Sot, si rrjedhojë e
komforti qytetar për të mos ngritur zërin edhe për akte të tilla, ky Parlament
guxon të diskutojë edhe ligje kaq denigruese e kaq rrënuese që falë kriminelët
e dënon të ndershmit.
No comments:
Post a Comment