Letra
nga limbo
KOHA DITORE, 5 PRILL 2013
Të
harrojmë “luksin” e pasjes së ‘Vodafone’ apo kompaninë e dyte në botë - sic e
ka Shqipëria; as atë ‘T-Mobile’ apo kompaninë e katërt në botë - sic e ka
Maqedonia, Mali i Zi e Kroacia, e ja që nuk do ta kemi as ‘Telenor’ apo
kompaninë e pestë në botë sic e ka Serbia’. Do të kemi potencialisht dy grupe
investuese të panjohura. Në njërën anë mund të kemi grupin investues ‘Axos’ e
‘Najafi’, e në anën tjetër grupin investues kontraverz ‘M1 International’
Një
dështim, katër shtyerje, dy ofertues, zero operues telefonik – ky është bilanci
i procesit më të paditur privatizues të zhvilluar ndonjëherë në gjithë Evropën.
Shto kësaj dhe disa miliona euro shpenzime në këshilltarë të transakcionit,
disa qindra të tjera në zhvlerësim të asetit, e Zoti e di sa minus në dëmin e
imazhit ekonomik të vendit dhe ke një pasqyrë të përafërt të angazhimit
qeveritar, komisionar, ministror e ndërministror në atë që pritej të ishte
mundësia e vetme e tërheqjes së një emri serioz investues për një kohë bukur të
gjatë.
Dhe
të ju jap lajmin e fundit. Përveç se të dy kompanitë e mbetura në këtë garë që
kaloj e mbijetoj tërheqjet, akuzat, regresett e ndërprerjet, janë aq të
panjohura e aq të paditura në fushën telefonike – në të vërtetë ato as nuk janë
kompani telefonike, janë thjeshtë fonde investuese apo para të bëra bashkë nga
investitorë të ndryshëm – pra përveç gjithë anonimitetit të tyre, njëra nga
kompanitë e mbetura mban në historikun e saj edhe aktivitete financiare të
dyshimta në mbështetjen e grupeve terroriste në Liban e Lindje të Mesme. E
privatizimi i asetit më të vlefshëm ekonomik në Kosovë nga fonde investive të
dyshimta e të panjohura, pra nga gjithkush përveçse nga operatorët telefonik,
tregon më së miri për derexhen në të cilën gjindet sot vendi ynë një menaxhim i
mbrapshtë ekonomik. Kaq mbrapshtësi e padituri privatizuese nuk ka treguar asnjë
vend i Ballkanit në proceset e privatizuese respektive.
***
Të
ju udhëheq shkurtimisht rreth natyrës së fondeve në fjalë. Fillimisht të
harrojmë “luksin” e pasjes së ‘Vodafone’ apo kompaninë e dyte në botë - sic e
ka Shqipëria; as atë ‘T-Mobile’ apo kompaninë e katërt në botë - sic e ka
Maqedonia, Mali i Zi e Kroacia, e ja që nuk do ta kemi as ‘Telenor’ apo
kompaninë e pestë në botë siç e ka Serbia’. Do të kemi potencialisht dy grupe
investuese të panjohura. Në njërën anë mund të kemi grupin investues ‘Axos’ e
‘Najafi’, e në anën tjetër grupin investues kontraverz ‘M1 International’.
Të
parët janë grupe investive (gjithsesi jo operatorë telefonik dhe këtë më duhet
ta përsëris mjaftë shpesh) që duket se do të bashkërendojnë për herë të parë
investimet e tyre meqë njeriu nuk gjen dot një rast tjetër ku ‘Axos’ e “Najafi’
të kenë investuar bashkë. ‘Axos” përndryshe ka seli në Gjermani, por është fond
investues me pak përvojë në investime. Najafi në anën tjetër është grup
investitorësh multinacional me përvojë vetëm gjashtë vjeçare e me investime
minore në vetëm shtatë shtete.
Të
dytët, pra ‘M1 International’, janë aq më të panjohur sa që i bëjnë këtë të
parët të duken superyje. Janë aq të panjohur sa që po nuk shtove fjalën
‘Lebanon’ gjatë kërkimit në Google nuk gjen dot një rezultat të hajrit;
paramendoni me çfarë kompani po tregtojmë. ‘M1 International’ ishte themeluar
nga ish kryeministri i Libanit, njëkohësisht pronar i saj, Najib Mikati,
e i cili përndryshe (sipas BBC) më 24 Janar 2011 ishte ri-nominuar e përkrahur
fuqishëm nga Hezbollahu (organizatë e shpallur terroriste) për edhe një mandat
kryeministror. Afrimi i Mikatit me Hezbollahun ishte parë aso kohe me shumë
pesimizëm nga shumëkush. Anëtarët e kabinetit të presidentit Mikati
vlerësoheshin gjatë gjithë kohës nga perëndimorët si përkrahës të fuqishëm të
aktiviteteve terroriste. Mikati, për shkak të presionit politik në Liban, ka
dhënë dorëheqje vetëm dy javë më parë.
***
Po
të bëja një vlerësim me tendenca profesionale, pra pa përfshirë historikun dhe
çështjet tjera kontraverze tek këto kompani, gjëja e parë që do të më shkonte
në mend është se këto grupe investuese, që nuk kanë operimin telefonik si
subjekt primar të aktiviteteve të punës, kanë për qëllim rritjen e vlerës së
akvcioneve të tyre në telekomin kosovar, për ta shitur më pas tek një kompani e
tretë operuese vite më pas. Natyrisht se blerjen do ta bëjnë me një çmim
denigrues e të ulët për asetin, e shitjen do ta bëjnë dikur më vonë për një
kthim shumë më të lartë e komform tregut (çfarë nuk po e marrim ne tash).
Po
të bëja një vlerësim më intuitiv, them se mbajtja e kompanisë së dytë në
procesin tenderues bëhet sa për të mos dështuar procesin turpësisht me mbetjen
e vetëm një garuesi. Në asnjë rrethanë normale grupi ‘M1 International’ nuk do
të kalonte pragun verifikues në Kosovë. Është grup i dyshimtë, me imazh të
rëndë e pa ndonjë përvojë substanciale për Kosovën e as qëllimin e saj të
tërheqjes së investimeve serioze. Pallavrat e kredibilitetit rreth këtyre
grupeve mund ti japë vetëm ministri Beqaj, e i cili bën kështu meqë nuk guxon
ta shpallë procesin si të dështuar. Kujtoj se me përfundimin e parakohshëm të
procesit përfundon njëtrajtësisht edhe mandati i tij; fajotor si i shpallur.
Dhe
këtu Kosova ka dy rrugë. E para, që Komisioni Ndërministror i caktuar për të
bërë vlerësimin e ofertave, të ndërpresë procesin qysh tani, gjithmonë për
shkak të joseriozitetit të aplikuesve dhe mospërmbushjes së objektivave
parlamentare. Jo se pritej ndryshe thënë të drejtën; me gjithë ato anomali
rreth procesit e pa fije planifikimi strategjik rreth privatizimit e tëra çfarë
mund të tërheqim janë këto grupe (dhe atë me shumë zor e mund e pas shumë
shtyrjeve e vonesave). Në rast të ndërprerjes shpëtojmë asetin, shpëtojmë
vendin e fitojmë disi një rast të ri për të ardhmen, gjithsesi me shumë kosto
zhvlerësuese e financiare të bëra në proces. Por në këtë pikë ne i shkurtojmë
humbjet apo “cut losses” siç do të bënte një lojtari i mençur pokeri (zatën si
në poker kemi nisur gjithë muhabetin e privatizimit). Në këtë rrugë ne më pas
mbajmë përgjegjës moralisht e më shumë gjithë shkaktarët e dëmit.
Rruga
e dytë është që të vazhdojmë marrëzisht aktrimin, gjoja se gjithçka është në
rregull e gjithcka është sipas një para-planifikimi strategjik a ku ta di unë;
dhe të përfundojmë kështu me dy skenario. Në skenarion e parë ne hapim zarfat
dhe refuzojmë çmimet e pranuara që do të jenë domosdo të ulta (kjo kuptohet nga
fuqia financiare e grupeve garuese). Kështu së paku ne tregojmë se po refuzojmë
për cmim. Edhe këtu mbajmë përgjegjës shkaktarët e dëmit, ata që kanë nisur
proces kur nuk është dashur të nisur, ata që kanë udhëhequr mbrapshtë proces
kur është dashur të udhëhiqej mbarë, dhe ata që na sjellin në situata kur Balkani
na duket luks. Në skenarion e dytë, në anën tjetër, ne vazhdojmë me aktrim pas
aktrimi, sa për të shpëtuar përgjegjësit, por nuk shpëtojmë dot asetin. Disi si
në habi e me plot harrnime ne e shesim atë për një çmim të pakuptimtë e tek
investitorë shumë anonimë. Kësaj të fundit i frikohem shumë, prandaj dhe
thërras për ndërprerje të menjëhershme.
No comments:
Post a Comment