Letra nga limbo
KOHA DITORE, 8 SHKURT 2013
Tregimi mbi antimatematikën e KEK-ut
Shpërthimi i pakënaqësisë qytetare dhe
apolitike rreth faturimit nga KEK-u më dha disi një fije shprese se ky milet
megjithatë ka ca doza reagueshmërie. Fatkeqësisht kjo dozë e reagimit shpërtheu
vetëm kur u preken xhepat e tyre, duke treguar kështu percepcionin kosovar për
taksat që paguajnë si para të humbura e jo para të tyre. Pra ne ende e shohim
si tonën e si interes individual vetëm paranë që disponojmë në duart tona, por
jo atë që e paguajmë në formë takse. Në të vërtetë nuk ka dëm më të madh e
hajni më të madhe se sa keqpërdorimi i parasë publike që ndodh në vend tash e
14 vite, e për të cilin nuk gjetëm asnjëherë asnjë arsye që të ngremë zë.
Sidoqoftë, në gjithë këtë amulli e reagueshmëri u bë shumë i qartë funksionimi
i një sistemi antiqytetar që në esencë ka për qëllim marrjen e parave nga kosovarët
gjithmonë nën tendencën tinëzare për ta mbajtur këtë marrje nën heshtje – pra
me stilin është bërë çfarë është bërë, le të ecim tutje. E ja se nuk po ecim
tutje; dele megjithatë nuk jemi.
Së paku nga reagimi publik dhe zyrtar i
KEK-ut, gjithmonë për shkak të hiper-reagueshmërisë e jo se ata kuptuan
gabimin, u bë e qartë se bëhej fjalë për një keqpërdorim matematikor të
llogaritjes së shpenzimeve elektrike. Për këdo me dije bazike të çmimores së
energjisë elektrike është e qartë se çfarëdo shpenzimi mbi 600 KW përllogaritet
me një tarifë, pra me një çmim, më të lartë se sa çmimi nën këtë prag– kjo si
dënim për mbikonsum. Pra ka një rangim për koston e energjisë elektrikë për
kategori të ndryshme kilowat-ësh; pak a shumë njësoj sikurse përllogaritja
progresive e taksave.
Nëse një familje, në një rast hipotetik,
themi se konsumon çdo muaj nga 600 KW, i bie se e njëjta paguan tarifa me çmime
normale pa u prekur nga rritjet për pjesën mbi 600 KW. Në terma financiar le të
themi se për këto 600 KW energji të konsumuar, familja paguan diku rreth 40
euro faturë mujore. Por nëse KEK-u kësaj familje për muajin dhjetor i faturon
zero KW të shpenzuar dhe rrjedhimisht zero euro kosto të faturës, ani pse e
njëjta kishte shpenzuar 600 KW, pra nëse KEK-u 600-shin e shpenzuar në dhjetor
ja faturon në janar (gjithsesi mbi shumën e shpenzuar edhe në janar) i bie se
familja faturohet për 1200 KW, por se tani nuk paguan 80 euro (40 për çdo 600 KW),
por paguan 40 euro për 600-shin e parë dhe, sipas çmimores energjetike,
pothuajse dyfish për pjesën mbi 600 KW – si dënim për kalimin e pragut. Pra në
vend se kjo familje të paguaj nga 40 euro në dy muaj (gjithsejtë 80 euro), ajo
paguan tani 120 euro edhe pse në të dy muajt e dhënë e njëjta nuk kishte kaluar
asnjëherë pragun. Pragu u kalua nga llogaritja e gabuar e KEK-ut.
Në terma pak a shumë si këto u dha edhe
shpjegimi zyrtar, se muaji dhjetor ishte përllogaritur për tre javë, ndërkaq ai
i janarit për pesë. Natyrisht se një përllogaritje e tillë është antiligjore
dhe kundrejt çdo vendimi e urdhërese nga Rregullatori i Energjisë. Në fund të
fundit tarifat dhe kufijtë e kilowat-ëve për muaj kanë pasur një arsye e një
logjikë të shëndoshë kur janë vendosur si të tilla, andaj çdo ndryshim i tyre
nënkupton edhe shkelje të qëllimshme nga faturuesit.
Ndonëse në çdo rrethanë normale do të
duhej që mu Rregullatori i Energjisë të ngriste zërin për këtë hesapim të
gabuar matematikor – sepse është i thirrur për të bërë një gjë të tillë, pa
përmendur fare nevojën e reagueshmërisë nga Bordi i KEK-ut të cilët nuk janë
aty për të bërë sehir e marrë pesëfishin e pagës mesatare në vend sa për të dëlirë
dhëmbët nëpër mbledhje, them se qytetarët e Kosovës kanë çdo të drejtë të
thirren në mospagesën e faturave për këtë muaj. Në çdo procesim gjygjësor të
njëjtit e kanë të garantuar ri-llogaritjen adekuate dhe me këtë pagesën e
tagrit adekuat. Thirrjet e KEK-ut se një llogaritje e tillë duhet harruar dhe
se të njëjtat nuk do të përsëriten më, jo vetëm se janë joetike për një ndërmarrje
normale por edhe fyese për trajtimin konsumator. Në çdo vend normal një
ndërmarrje minimalisht normale do të bënte maksimalisht përpjekje për të përmirësuar
imazhin e saj e jo të tregojë tendencë për të marrë para, heshtur e vazhduar.
Por meqenëse aktet morale e vullnetare janë pak të pritshme në një shtet me kaq
pak moral e kaq pak vullnet, them se kosovarët duhet ti drejtohen gjykatave për
të parandaluar një plaçkë tipike nga faturuesit.
Nuk dua të hyjë fare në paradeklarimet
e disave që këtë rritje të çmimeve e ndërlidhin me privatizimin e
distribucionit. Mund ta lidhin edhe me zbarkimin në Hënë po u ndien më mirë,
por pavarësisht një privatizimi regresiv, të dëmshëm e të turpshëm të
distribucionit, faturat e reja kanë të bëjnë më së paku me të. Çmimet në fund të
fundit nuk i cakton KEK-u, as Distribucioni por Rregullatori i Energjisë. Këto çmime
nëse asgjë tjetër janë mu në faturat e dërguara tek secili. Problemi pra është mu
tek përllogaritja e këtyre çmimeve. Shqetësuese megjithatë duhet të jetë lajmi
i dhënë kohëve të fundit se instalimin e njehsorëve digjital e paguajnë
taksapaguesit kosovar. Them kështu meqë do të ishte absolutisht absurde sikur
me paratë e taksave publike të paguhen asetet e pronarëve privat. Për këtë po
besoj në nisjen e ndonjë hetimi parlamentar.
E kur jemi tek njehsorët, do të ishte
shumë e udhës të bëhet një hetim i ngjashëm si në Shqipëri kur u konstatua se
ka diçka të tmerrshme me përllogaritjen e shpenzimeve nga njehsorët digjital, të
cilët sipas përdoruesve llogarisin më shumë se çfarë analogët kanë bërë; njëjtë
si tek ne. Nga natyra e llogaritjes së aparaturave teknologjike mund të kuptoj
se është fare e lehtë kurdisja e një mbillogaritje. Pa dashur të lëshohem më tepër
në konsipracione trishtuese si këto, por që kanë ndodhë jo më larg se në Shqipëri,
duhet përmendur gjithashtu se faturimi më i rëndë i rrymës është bërë edhe për
shkak të kohës së matjes së tarifave, që i njohim në termat “me të lirë” e “me të
shtrenjtë”. Deri sa në orët analoge një gjë e tillë mund të fiksohej lehtësisht
nga çdo qytetar me dije modeste mbi njehsorët (duke favorizuar lirimmin për kohët
me konsum më të lartë dhe anasjelltas), tek këta digjital një gjë e tillë është
e parapërcaktuar dhe e pandryshuar. Prandaj pak këtu e pak atje kanë bërë në
fund një çoroditje të përgjithshme të faturave në vend.
Problemi i çmimeve të energjisë
elektrike gjithsesi se do të vazhdojë në Kosovë. Mos të harrojmë se fyerjes së çmiomores
i ka kontribuar edhe qeveria jonë e cila për shkak të ngushtësisë financiare,
kishte vendosur të rrisë taksën në thëngjill për plot 1001%, duke i mbledhur kështu
plot 26 milionë euro nga KEK-u. Këktë 26 milionësh më pas KEK-u e kishte
transferuar tek konsumatorët nëpërm jet shtrenjtimit të energjisë elektrike për
gati 10%.
Çfarë kosovarët megjithatë nuk e dinë, është
fakti se në tri vitet e ardhshme vendi ynë do të detyrohet edhe më tutje të
shtrenjtojë çmimet e energjisë elektrike. Kosova aktualisht ka dualsi tarifore varësisht
prej llojit të konsumatorit. Pra janë bizneset në njërën anë që paguajnë tarifa
më të shtrenjta, dhe janë familjet që paguajnë tarifa më të ulëta. Ky diversifikim
natyrisht se është i padrejtë. Në fund të fundit energjia elektrike e shpenzuar
si për biznesin si për qytetarin është e njëjtë. Nuk mundet një bukë të kushtojë
më shtrenjtë për një biznesmen e më lirë për një shtëpiak; dhe kjo pavarësisht fuqisë
blerëse të tyre. Nuk mundet një kilowat energji të kushtojë më shtrenjtë për një
këpucëtar në hall e më lirë për një shtëpiak milioner. Prandaj në frymën e
obligimeve evropiane, Kosova do të duhet të barazojë dy tarifat. Ky barazim është
programuar të ndodhë në tri vite, duke i ulur për çdo vit nga 10% tarifat për
bizneset e duke i rritur për aq përqind tarifat e konsumatorëve shtëpiak. Pra pas
tre viteve energjia elektrike në Kosovë do të jetë për 30% më shtrenjtë se sa
që është tani.
Një çmim i tillë gjithsesi se përbën një
goditje të rëndë inflacioniste tek shporta e konsumatorit kosovar. Kujtoj se
vetëm në tre-katër vitet e fundit janë mu kosovarët që kanë përjetuar një
rritje të energjisë elektrike për plot 30%. Ndonëse çmimi i energjisë elektrike
duhet të reflektojë në koston e prodhimit të saj, them se institucionet tona
kanë mundësi të zbusin sadopak barrën e menjëhershme tek kosovarët. Një politikë
zbutëse gjithsesi do të ishte heqja e TVSH-së në energji elektrike për konsum
familjar.
No comments:
Post a Comment