Letra nga limbo
KOHA DITORE, 21 DHJETOR 2012
Institucionet tona duhet të insistojnë në pesë hapa kryesorë: 1) që i
gjithë territori i Kosovës të trajtohet si zonë e unifikuar doganore; 2) që mos
të lirohet asnjë grup etnik nga obligimet kushtetuese tatimore, hiç se hiç të
përmenden llojet e maunave që mund të kalojnë pa doganë siç bëhet së fundi; 3)
mbledhjen e të hyrave të mos e bëjë asnjë institucion tjetër përveç se Doganat
e Republikës së Kosovës; 4) të gjithat të hyrat kufitare të përfundojnë vetëm
në Buxhetin e Kosovës; dhe 5) shpërndarja e të hyrave nga Buxheti i Kosovës për
Veriun të mos bëhet sipas ndonjë formule detyruese që mbështetet në burimin e
të hyrave, por në bazë të politikave zhvillimore të Qeverisë. Mosbërja e njërit
prej këtyre pesë hapave zhbën dhe godet
gjithë bazën Kushtetuese e ligjore të Kosovës si dhe e vet Pakon Ahtisaarit
I
ndodhur në mes të skandaleve që nuk po ndalen asnjëherë, në pamundësi të
absorbimit të dozës shokuese që na prodhohet herë prej njërit e herë prej
tjetrit, i pahabitur tanimë nga çfarëdo që e nesërmja poltike mund të sjell,
shpesh e gjej veten në pamundësi të rangimit të dëmeve që ky stil anti-qeverisës
na i sjell. Shpesh nuk arrij të rendisë se çfarë është më skandaloze, më e
turpshme e më e rëndë, një vjedhje prej 1.4 milionëve që nuk bën dorëheqjen e
një ministri apo një ikje skandaloze nga Kosova e një ish-kryetari komune të
dënuar me burg? Një nepotizëm i shfrenuar nga përgjimet që prapë kalon pa
gjykim apo një gënjeshtër publike rreth përgjimit? E sapo ti afrohem listës së
intensitevete të skandaleve del një tjetër xhabir-politikan që e “sjellë e
pështjellë” gjithë mundin rangues duke prodhuar një tjetër skandal, diçka si
ikja e tre të dënuarve përkundër të qenurit nën arrest shtëpiak e mosdhënia e
përgjegjësisë prej askujt. Ky skandal më pas del se është edhe më i rëndë edhe
më i mbrapshtë edhe më i turpshëm nga gjithë të tjerët. Shpesh mendojë se sikur
skandalet të ishin produkte që mund të shiten e eksportohen jashtë vendit,
besoni se Kosova sot do të kishte një suficit impresiv tregtar. Por ja që
skandaleve hair kush nuk u sheh, e me to do të merremi vetëm ne të shkretit.
E
meqenëse jam tek eksportet dhe relacionet me jashtë, nuk kam se si të mos
përmend marrëveshjen e fundit për pikat kufitare/pikat administrative
(varësisht se nga cila anë e kufirit je) dhe dy deklaratat kundërthënëse të dy
kryeministrave që megjithatë nuk dinë për çfarë janë marrë vesh. Derisa i yni
argumenton se më në fund i kemi dhënë përgjigje pjesërisht njërit prej
problemeve thelbësore në vend, informalitetit nga Veriu, ai i palës serbe
kërcënon me tërheqje nga bisedimet po u bë ashtu siç themi ne. Pra kemi një
situatë me dy qëndrime që nuk durojnë njëri tjetrin.
Do
të ishte fare i lehtë kuptimi i përmbajtjes së marrëveshjes sikur të kishte
fillimisht një marrëveshje të shkruar, sikur e njëjta më pas të merrte pëlqimin
e kosovarëve nëpërmjet Parlamentit (meqë supozohet se është ndërkombëtare) dhe
sikur në fund të bëhej transparente për çdo palë me interes. Por ja që siç
ndodhë shpeshherë me marrëveshjet që nuk i shkojnë në favor as të njërës e as të
palës tjetër ato jo që nuk bëhen publike, por as nuk miratohen në Parlament e
besa as nuk jepen në letër. E përderisa janë llafe e muhabete darkash të përcjella
me verë të kuqe, Zoti e di se çfarë përmbajnë.
Patjetër
që dua ti besoj Qeverisë sime, ndonëse e njëjta më ka dhënë çdo arsye për ti
dyshuar kredibilitetin e reputacionin (kujto ndër të tjerash edhe gënjeshtrën
pas përgjimeve); por them se nëse “parashikimet ogurzeza” e “paranojat destruktive”
që dikush mund ti ketë janë të pavend, e nëse më në fund Kosova do të mbledhë
të hyra doganore edhe nga Veriu, atëherë kosovarët duhet ti japin çdo kredit
bartësve të këtij procesi; hallall ju qoftë. Por nëse pretendimet e palës serbe
dalin si të sakta, e këto pretendime thonë se të hyrat në Veri nuk duhet të
shkojnë tek institucionet e Kosovës por tek serbët e Veriut, atëherë ne kemi një
problem esencial. Ky problem prekë Kushtetutën e Kosovës, Ligjet e Kosovës, Pakon
e Ahtisaarit dhe në fund vet logjikën ekonomike e politike tonën.
E
para, problemi prekë Kushtetutën e Kosovës meqë sipas Kapitullit 19, Nenit 119,
Pikës 8, “Secili person është i obliguar
të paguajë tatimet dhe kontributet e tjera të parapara me ligj”, prandaj
çdo trajtim i dyfishtë i qytetarëve të Republikës së Kosovës e që në esencë ka
faljen e lirimin në fjalë është trajtim anti-kushtetues. Në këtë vijë
pretendimet e Daqiqit se serbët e Veriut lirohen nga obligimet doganore, po të
ishin të vërteta do të ishin dhe anti-kushtetuese për ne. Të njëjtat ose bëjnë
një marrëzi deklarative të “Sllobës së Vogël” që njihet për gafa si këto, ose
bëjnë një shkelje të Kushtetutës nga të tanët. Dëshiroj të besoj se është e
para.
E
dyta, problemi prekë ligjet në fuqi, në rend të parë Kodin Doganor të Kosovës i
cili e trajton territorin e Kosovës si një njësi doganore; Neni 3. Pika 1
thotë: “Legjislacioni doganor i
Republikës se Kosovës do të zbatohet në mënyrë unike në tërë Kosovën”; pra
me fjalë tjera me kornizën e tanishme ligjore trajtimi i dyfishtë për regjione
të caktuara është anti-ligjor. Antiligjore do të jetë edhe mbledhja e të hyrave
nga një institucion i tretë, siç edhe po përflitet nëpër korridoret e
ndërkombëtarëve. Kjo palë e tretë sipas këtyre zërave do të ishte EULEX-i i
cili pasi të ketë mbledhur të hyrat në vend të Doganës së Kosovës, do tua përcillte
strukturave paralele në Veri. Përveç se Kosova ka më së paku nevojë për
paralelizëm të ri, një ide e tillë them se është antiligjore meqë Neni 9, Pika
1 e Kodit Doganor thekson se “Dogana
është i vetmi institucion në Kosovë, i cili ka kompetencë për të kryer detyra
doganore dhe detyra tjera që i caktohen Doganës nga Qeveria e Kosovës” dhe
se sipas Pikës 2 të po të njëjtit Nen “Të
gjitha detyrimet doganore dhe taksat e mbledhura nga Dogana do të depozitohen
në Buxhetin e Kosovës”. Pra ka vetëm një institucion dhe vetëm një destinacion
ku duhet të përfundojnë të hyrat e mbledhura në 11 mijë kilometrat katrorë të
Kosovës, dhe ky institucion është Dogana e ky destinacion është vetëm Buxheti i
Kosovës.
E
treta, duhet bërë të qartë se çfarëdo shpërndarje e të hyrave të mbledhura në
Veri me ndonjë formulë parapërcaktuese për alokimin e tyre përveç se zhbën një
mori ligjesh në Kosovë, zhbënë edhe vet Pakon e Ahtisaarit. Kujtoj se Aneksi 3
i Pakos së Ahtisaarit, që merret me decentralizimin, saktësisht Neni 8 që
merret me Financat Lokale, në Pikën 2 thotë se “Komunat nuk do të vënë apo mbledhin tarifa doganore, tatime në të
ardhura të personave fizikë dhe juridikë, TVSh-në dhe detyrimet e akcizës,
tatime në kapital, përveç tatimit në pronën e paluajtshme që gjendet brenda
komunës apo tarifa të tjera ekuvalente me detyrimet dhe tatimet e tilla”.
Nuk di se çfarë mund të jetë më e qartë se kaq, madje më gjithë 24,349 fjalët e
Pakos nuk gjendet as edhe një e vetme që definon trajtimin doganor të dyfishtë
për çfarëdo komune apo për çfarëdo regjioni të Kosovës. Nëse kështu, atëherë
pse të zhbëhet Pakoja?! Madje qëndrimi tolerant i yni që po na shfaqet së fundi
edhe prej politikanëve vendorë sa më bëhet befasues aq edhe i frikshëm.
Befasues meqë ne mbajmë qëndrime qysh në start tolerante (të cilat më pas duhet
ti negociojmë) dhe i frikshëm meqë fotografia se si mund të përfundojë pakoja
gjithëpërfshirëse kur të hapet duket mjaftë e zymtë. Ne duhet të insistojmë në
mos hapje të pakos!
Por
edhe sikur të kishte bazë kushtetuese, ligjore e mbikëqyrëse, nuk ka as edhe
një arsye të vetme ekonomike për stimulim të konkurrencës së pabarabartë. Së
pari, lirimi nga mospagesa, sikur të jetë i vërtetë, do të krijonte një zonë të
lirë ekonomie. Për një Kosovë që ka probleme ashtu kështu serioze me mungesë të
konkurrueshmërisë një hap i tillë do të nënkuptojë rritje të pabarazisë në
trajtim; gjithmonë duke favorizuar bizneset në Veri në kurriz të atyre poshtë
Ibrit. Kujtoj se vetëm në vitin 2012 konkurrenca e padrejtë është shfaqur si
barrierë thelbësore në të bërit biznes, prandaj çdo ushqim i saj është ecje
regresive. Së dyti, sikur serbet e Veriut të detyrohen të paguajnë obligimet natyrore, por se të njëjtat nuk
prekin buxhetin e Kosovës, pra me një formulë të proporcionalitet i kthehen
prapë Veriut, atëherë ne përveç se kemi hapur Pakon edhe kemi filluar ndërtimin
e themeleve të një autonomie financiare e cila lehtësisht mund të përfundojë në
një autonomi e pavarësi kuvendare e shtetërore. E derisa hapja e Pakos humbë
dhe shembë konceptin shtetndërtues të Kosovës, pavarësia financiare largon
Veriun edhe më shumë nga Kosova.
Në
vend të kësaj, institucionet tona duhet të insistojnë në pesë hapa kryesorë: 1)
që i gjithë territori i Kosovës të trajtohet si zonë e unifikuar doganore; 2) që
mos të lirohet asnjë grup etnik nga obligimet kushtetuese tatimore, hiç se hiç
të përmenden llojet e maunave që mund të kalojnë pa doganë siç bëhet së fundi;
3) mbledhjen e të hyrave të mos e bëjë asnjë institucion tjetër përveç se
Doganat e Republikës së Kosovës; 4) të gjithat të hyrat kufitare të përfundojnë
vetëm në Buxhetin e Kosovës; dhe 5) shpërndarja e të hyrave nga Buxheti i
Kosovës për Veriun të mos bëhet sipas ndonjë formule detyruese që mbështetet në
burimin e të hyrave, por në bazë të politikave zhvillimore të Qeverisë. Mosbërja
e njërit prej këtyre pesë hapave zhbën
dhe godet gjithë bazën Kushtetuese e ligjore të Kosovës e vet Pakon
Ahtisaarit.
No comments:
Post a Comment