ABORTI I PLANIT BULLGAR

Letra nga limbo

KOHA DITORE 9 MARS 2011

Parashikimet e fundit të Fondit Monetar Ndërkombëtar mbi rritjen ekonomike të Kosovës për këtë vit jo vetëm që konfirmojnë transferin e stabilitetit financiar në krizë ekonomike por dhe mbysin ende pa filluar jetën mirë planin e famshëm bullgar

Pas dy-tri javë diskutimesh mbi fusnotën, debati do të fle jo pse bëhet më pak i rëndësishëm por se ndërkombëtarët i japin një frenim tempos për shkak të zgjedhjeve në Serbi. Në këtë frenim do biem dhe ne për tu kthyer në problemet bazike sociale e ekonomike të Kosovës e që për fatin tonë të keq vazhdojnë të rëndojnë. Fatkeqësisht qasja jonë ndaj sfidave është e ngushtë duke mos arritur ti trajtojmë si shoqëri e politikë të gjitha sfidat në të njëjtën kohë; ne zgjedhim marrjen e tyre një nga një duke kaluar kështu nga skandali në skandal. Kujtoni se ne filluam vitin reciprocitet tregtar, më pas e vazhduam me marrëveshjen për pikëkalime, mocionin (e mocionet) e Parlamentit, e deri tek fusnota e famshme e antievropianizmi. Ne asnjëherë nuk trajtuam të gjitha problemet njëkohësisht, thjeshtë u morëm me to një nga një duke u marrë me të fundit e harruar parapraket. Çfarë megjithatë bën lajmin e hidhur është gjuha diplomatike jashtë Kosovës që paralajmëron ardhjen e skandalit të ri. Kjo gjuhë duket pak a shumë kështu: “Kosova nuk duhet të jetë peng i Veriut” ose “Kosova dhe Serbia duhet të bisedojnë për Veriun”; me fjalë të tjera kosovarët po përgatiten për një kompromis të ri e që në esencë mbështetet në legjitimimin e Serbisë mbi Kosovën dhe domosdoshmërish një zgjidhje që do akomodojë gjitha palët e përfshira. Thënë këtë është interes i yni që qysh tani të mos përfshijmë Serbinë në këtë dialog meqë e njëjta nuk ka çfarë kërkon në punët e brendshme të Kosovës. Mospërfshirja e saj rrjedhimisht nënkupton mosakomodimin e Serbisë si palë. Në vend të kësaj ne heshtim deri sa deklaratat e tilla bëhen gjithnjë më të fuqishme, e ndoshta në fund shndërrohen e formësohen në ndonjë platformë evropiane e kushtëzuese për Kosovën ndaj të cilës do të thirremi se nuk kem çfarë të bëjmë.

Rezervoj komentet e mia ndaj politikës evropiane drejt Kosovës, të cilat thjeshtë bëjnë një precedent për standarde të dyfishta. Në një politikë ku kërcënuesit shpërblehen e toleruesit sakrifikohen, aftësia interpretuese me mend bëhet paradoksale në vete. Në një politikë të tillë njeriu kupton se sa më i zhurmshëm që bëhet aq më fer trajtohet. Kjo lloj politike është anarki në vete, nuk jep shembull qëndrueshmërie e edhe më pak motiv për të qenë tolerant. Nëse ka ndonjë mesazh politika e tanishme evropiane atëherë është se ajo do të akomodojë gjitha foshnjat që qajnë. Ndoshta ne dhe duhet filluar qarjen. Ndoshta atëherë kur shqiptarët ribëjnë problemin e Evropës do të kursejmë tokat, simbolet, kufijtë e familjet tona. Përderisa sillemi evropiane e më “katolik se Papa” do të na faturojnë sa herë që munden, madje me leksione patetike se në Evropë nuk ka vend historia por ardhmëria. Nëse asgjë tjetër objektivat mbi madhështinë e vendit tim, atë copë patriotizmi që secili e ka në veti, duhet ti drejtojë mu mbi historinë e vendit nga ku niset ardhmëria. Martirët tanë nuk ishin të çmendur, patriotët, mësuesit, heronjtë, dëshmorët, burrat, gratë e fëmijët nuk bënë sakrificën e tyre që ne sot ta hedhim pas. Kosova do të hyjë në Evropë me shumë histori dhe nga aty e tutje do të ndërtojë ardhmërinë e saj Evropiane. Shpëlarja e trurit me ide se era e Kosovës fillon sot është vetëshkatërruese qysh në fillim. Këtë punë shqiptarët nuk e bëjnë dot; herët a vonë do të reflektojnë.  

***

Pavarësisht kësaj, për të zbutur ngarkesën e përditshmërisë dhe fusnotës që megjithatë nuk po shkrihet, provova të gëzoj veten me lajmin e ri rreth FMN-ës dhe rikthimit tonë në program formal, ani pse gati një vit e gjysmë pas prishjes së saj. Kthimi i Kosovës në një marrëveshje të tillë është fundamental për të stabilizuar financat tona, por ja që ne humbëm bukur një kohë të mirë pa përfitimet financiare nga Fondi Ndërkombëtar, Banka Botërore dhe Komisioni Evropian. Do të ngrenë idetë e tyre tashti Qeveria e Kosovës duke e luluar e zbukuruar marrëveshjen, por ja që ne nuk kemi bërë asgjë më tepër e asgjë më pak se sa kthim në vitin 2010. E për një ekonomi si kjo e Kosovës, mos injektimi i parave në kohën e duhur nënkupton humbje në vlerë të benefiteve shtesë. Rreth 150 milionë të injektuara në 2010 bëjnë dallim thelbësor me 91 në vitin 2012; jo vetëm në numra, jo vetëm në sasi por në efektet e tyre dhe në vlerën e re të shtuar që do të krijohej eventualisht në këto dy vite.

Fakti se Kosova është në stabilitet financiar mund të interpretohet si sukses vetëm nga kafexhinjtë e grithësat militant të pushtetarëve. Nëse diçka bën lajm në letrën e fundit të FMN-ës është rishikimi i rritjes ekonomike nga 5.4% në, besoni apo jo, 3.8%.  Në Janar të këtij viti, në njërin nga shkrimet e kësaj kolumne, kisha parashikuar transferimin e krizës financiare në krizë ekonomike. Në fjalë të tjera, për të ruajtur stabilitetin financiar, pra për ti barazuar llogaritë në buxhet ne do të kemi një çmim në ekonomi. Fatkeqësisht, korrigjimi i rritjes ekonomike në jo më shumë se 3.8% është çmimi i këtij transferi. Ne mund të kemi mbajtur në pronësi PTK-në, mund ti kemi shkurtuar gjitha investimet kapitale përveç autostradës, mund ti kemi dënuar bizneset e rregullta e toleruar vjedhësit e tatimeve, pro në esencë ne kemi krijuar një ambient biznesor fatal për rritjen ekonomike duke pamundësuar arritjen e objektivave më bazike. Përveç kësaj, për dallim nga viti 2010 kur vendosëm të hymë në akrobacion financiar, ne sot kemi vetëm 124 milionë Euro bilanc bankar (kundrejt 400 milionëve atëherë) duke mos pasur ndonjë mbulesë substanciale për gafat e ardhshëm që megjithatë do të vijnë.

Për të mos u humbur në numra, për të thjeshtëzuar konceptin financiar ku ndodhet Kosova, rritja prej 3.8% do të thotë se në terma relativ vendi ynë nuk do të arrijë ti akomodojë as edhe nevojat më bazike të papunësisë dhe varfërisë. Sipas Bankës Botërore, në çdo rritje më të ulët se 8% ne nuk do të krijojmë vende të reja punës mjaftueshëm sa krijojmë të papunë, nuk do të zbusim varfërinë sa na varfërohen, nuk do të krijojmë vlerë të shtuar sa na duhet vlerë dhe rrjedhimisht nuk do të krijojmë bazë për investime të huaja sa për të mbajtur rritjen në numra impresiv. Sa më i lartë hendeku prej 8% me rritjen vjetore aq më keq i kemi punët. Rritja e tillë tregon se për të shpëtuar nga kolapsi financiar ne kemi shkaktuar kolaps ekonomik. Për më tepër rritja e tillë tregon se ne kemi mbytur Planin Bullgar ende pa e jetësuar atë. Kujtoni se në po të njëjtin dokument objektivi ynë ka qenë që në periudhën 2011-2014, në çdo vit ne të kemi një rritje ekonomike prej 7-8%. Tashti kur ndërtojmë rritje sa gjysma e planifikuar nuk mund dhe të thirremi se kemi një plan. Një numër e një lajm si ky në esencë tregon se për shkak se planet i kemi lista dëshirash ne realisht kemi mbetur pa to. Jo se pritet më shumë nga planifikime katër ditore. Të pasurit një plan jo përkues me realitet është njëjtë si të mos pasurit plan fare. Nëse asgjë tjetër Qeveria duhet të reflektojë në vete, dhe të bindë veten se politikat e saja nuk sjellin vlerë dhe zgjidhje për problemet ekonomike të Kosovës.

Nuk sjellin vlerë meqë modeli ynë zhvillimor ndërtohet në burime të paqëndrueshme zhvillimore. Sektori privat mbetet i harruar e i rënduar, ndërkaq ekonomia jonë jeton vetëm falë shpenzimeve qeveritare, remitencave e donacioneve. Me një model të tillë krasitjet në norma të rritjes do të jenë të zakonshme; madje një model i tillë zhvillimor e zhvesh Kosovën në tërësi ndaj ndikimeve regjionale e më gjerë. Edhe më e vogla krizë në Evropë do ti prekë dërgesat nga emigrantët e do ti zvogëlojë donacionet. Prandaj është esenciale që zhvillimin tonë ta mbështesim tek bizneset, në sektorin privat, tek iniciativa individuale. Mbështetja e modelit në sektor privat nuk bëhet me harxhimin e parasë publike në vetëm një projekt (me çmime tri herë më të larta), as me tjetërsim të pronës e monopolizim të tregut (nuk e quaj dot privatizim meqë i tillë nuk është) e as me blerje të votave nëpërmjet rritjes së pagave gjatë fushatës zgjedhore. Orientimi i tillë nënkupton zhvillim të barabartë rajonal e jo koncentrim të investimeve kapitale, zbutje të politikave fiskale e jo ngritje e ngurtësim siç bëjmë tani pas turbulencave financiare, efiçencë në paranë publike e jo blerje të mobilave e veturave ultramoderne, kërkon besim në sektorin privat e jo përfytyrim i të njëjtit si burim i zhvatjes, haraçit e dënimit. Fatkeqësisht, me mendësinë si kjo e sodit, rritja ekonomike e bazuar në sektorin privat është me mijëra vjet drite larg.