SI NË BASTORE

Letra nga limbo
KOHA DITORE, 21 TETOR 2011

Pas ngjarjeve të fundit, ti zësh besë Qeverisë se mund të realizoj një objektiv të vetë-përcaktuar është bërë njëjtë si ti zësh besë një profecie prej fallxhoreje. Sot çdo parashikim qeveritar ka stil të njëjtë bastoresk, nëse e do e do, që jo shëndosh qofshim

Inxhinier i pensionuar amerikan Harold Camping javën që shkoi bëri një profeci që mori kornerët e gazetave botërore. Nën-rreshtat e formulës matematikore i kishin dhënë atij një parashikim mjaft tmerrues. Sot, më 21 Tetor,  botës do i vinte fundi. Nëse jeni duke lexuar këtë shkrim e keni të qartë se bëhet fjalë për një ‘huqje’ epike. Nëse njihni parashikimet e Camping atëherë e dini se i njëjti ka dhe gjashtëmbëdhjetë të tjera që nuk ju realizuan asnjëherë. Inxhinieri vazhdon të bën lajm jo se dikush i zë besë, por se lajmi bën një atraksion e jep një të qeshur tek lexuesit në fund të fundit.  Qeveria e Kosovës në gjashtë muaj qeverisje ka bërë nëntë parashikime që nuk i kanë dalë as për së afërmi të sakta; madje mosrealizueshmëria e tillë komplekson edhe teoritë e probabilitetit që në rastin më real të japin një gjasë 50-50 realizueshmërie. Për fatin tonë të keq, ‘huqjet’ e Qeverisë tonë nuk bëjnë atraksion, ato bëjnë tmerrin e varfanjakëve, papunësinë e të rinjve, lëmoshën e të vjetërve, mbytjen e prosperitetit ekonomik e mbjelljen e pasigurisë.

Keq perceptim për 456 milionë euro në planifikim buxhetor, keq perceptim për 24 muaj në liberalizim të vizave, keq perceptim në vënie të reciprocitetit, keq perceptim në relacione ndërkombëtare financiare, keq perceptim në inflacion, keq perceptim në ambient biznesor, keq perceptim në rritje ekonomike, keq perceptim në parametra punësimi, keq perceptim në dhënien e pagave retroaktivisht; kjo është shkalla e realizueshmërisë së politikave qeveritare. Mbani mend, në momentin e parë që Qeveria do të realizojë një objektiv të vetëm, vetëm një dhe jo më shumë, do të renditen ministra e zëvendësministra njëri pas tjetrit për të zmadhuar e rritë atë objektiv të gjorë, thuajse kanë bërë namin . Deri atëherë ja tregimi i keq perceptimeve.

I pari dhe më frikësuesi është keq perceptimi në planifikim buxhetor. Se mundet dikush të mos ja qëllojë për disa miliona, hajde dhe dhjetëra miliona, ndoshta dhe mund të falet, por të keq perceptosh rrafsh 456 milionë euro në parashikim buxhetor të një viti, kjo po se po të lë në habi; janë plot 30% e të hyrave vjetore që janë keq parashikuar. Merreni buxhetin e aprovuar në Parlament për vitin 2011-të, vëne përballë lajmeve nga FMN dhe privatizimi i PTK-së dhe kuptoni diskrepancën enorme në numra. Atyre 156 milionëve të mosrealizuara nga asistenca financiare (marrëveshja me FMN, Komisioni Evropian dhe Banka Botërore) do tu shtohen tashti dhe 300 milionë të tjera nga mosprivatizimi. Jo se duhet hidhëruar lajmit për mos-privatizim të PTK-së, falë Zotit që nuk e falëm; por se ne kemi bërë tashmë shpenzime dhe ato shpenzime duhet larë nga diku. Kur kemi llogaritë marrjen e këtyre 456 milionëve, ne kemi llogaritë domosdo dhe shpenzimin e tyre. Derisa shpenzimet janë realizuar tashmë, të hyrat s’i kemi askund. Prandaj kishte arsye në zërat tanë në fillim të vitit për mos mbështetje të shpenzimeve në të hyra të njëhershme se këto të fundit janë thjeshtë të paqëndrueshme dhe mund të na lënë me gishta në gojë, ashtu si na lënë tani.

Se Qeveria nuk mërzitet fort nga një mosrealizim i tillë tregon dhe qëndrimi i Ministrit të Financave i cili me mburrje plot (e me patetizëm dhe më shumë) na thotë se jemi “shumë mirë”. Nuk di se a e dinë që e dimë se nuk dinë, e se nuk mund të fyejnë me aq lehtësi një inteligjencë të tërë kosovarësh dhe se sa më shpejtë ndalin deformimet e dështimeve aq më serioz merren. Ministri i shkretë njëjtë si në rastin e mosrealizimt retroaktivisht të pagave (keq perceptimi i dytë) apo shkëputjes së marrëveshjes me FMN (keq perceptimi i tretë), mundohet të mbrojë gafat e shefit duke shmangur me fukarallëk në argumente përgjigjet e drejtpërdrejta. Madje nëse ka gazetar që i nxjerr atij pranimin se nuk do të hynë sivjet në buxhetin e Kosovës 456 milionë që ai vet i ka parashikuar, atëherë të njëjtit (gazetarit) duhet dhënë një çmim për torturë gazetareske. Ministri duhet tu shpjegojë kosovarëve se këtë vit shpenzimet e Qeverisë së tij do tua shterin bilancin bankar të shtetit duke e lënë atë në më pak se 100 milionë. Realisht do të ishte pak më shumë se 20 milionë sikur Qeveria të mos vendoste shkurtimin drastik të disa investimeve kapitale e kategori tjera. Këto të fundit do të bëjnë lajme enorme në fund të vitit sa të kuptojmë se kush do të pësojë; sigurisht se nuk pëson autostrada miliardëshe, as shpenzimet luksoze qeveritare e as tenderët e majmë. E vërteta e hidhur është se me më pak se 100 milion euro në bilanc bankar, Kosova mund vetëm të lutet që të mos ketë shpenzime të jashtëzakonshme si ndonjë krizë eventuale në sistemin bankar apo ndonjë kërkesë për ndërhyrje emergjente. Në anën tjetër nivele të ulëta si këto do të hapin rrugë për keqpërdorimin më bizar financiar që do ti ndodhë Kosovës ndonjëherë, sakatimin e fondit të privatizimit; i tëri do të kaloj si qengji nën shpatën e kasapit.

Si në bastore u bë dhe parashikimi i liberalizimit të vizave, keq perceptimi i katërt. Kryeministri u mundua të kamuflojë objektivin e Qeverisë së tij duke pretenduar se një milet i tanë e kishte keqkuptuar atë. Por ja që incizimet televizive na e vunë paksa si në siklet një burrështetas që në fund të fundit do të duhej të sillej si i tillë. Keq perceptimi për më së paku 24 muaj tregon mjaft se ku jemi e “sa mirë” po ecim; por tendenca kamufluese tregon më shumë se sa merremi për hesap nga Qeveria jonë – na marrin si dele. Nuk do të duhej të merrnin fort për zemre tendencat kamufluese sikur ato të mos ishin të zakonshme. Por ja që jo më larg se dy javë më parë një kabinet i tërë ministrash mundohej të bindte kosovarët se reciprociteti me Serbinë është rregulluar në plotësi; keq perceptimi i pestë. Si nuk guxoj as edhe nj ministër të pyeste se a munden bizneset kosovare të kalojnë në Serbi me pasaporta, leje vozitje e dokumente tjera biznesore të lëshuara nga Republika e Kosovës, dokumente këto bazike për tregti të lirë? Si është e mundur që Qeveria bëhet e shurdhur para alarmimeve të odave e asociaoneve biznesore të cilat na japin fakte bindëse se as edhe një dokument i tillë nuk pranohet nga doganierët serb? Dhe prapë, me besimin më të madh na shikojnë mu në sy e na thonë se gjithçka është vënë “në vijë të mbarë”.

Zinxhiri i keq perceptimeve vazhdon me sagën e rritjes ekonomike, keq perceptimi i gjashtë. Së pari u deshën disa javë deklaratash e kundërdeklaratash mes gazetarëve e Ministrit të Ekonomisë për të kuptuar ky i fundit se rritja ekonomike e Kosovës e planifikuar me Planin Bullgar prej 8-10% është thjeshtë e pamundur; Kosova në rastin më optimist do të bëjë gjysmën e saj. Kur të bëjmë gjysmë e asaj të planifikuarës (dhe domosdo të nevojshmes për përmirësim substancial ekonomik) do të dalin ministrat për të na thënë se kjo është rritja më e lartë në rajon, ani pse asnjëri prej tyre nuk do të kuptojë se në një bazë të ulët ekonomike si të Kosovës rritja prej 5% është pak impresive dhe se Maqedonisë e Shqipërisë do ti duhet vetëm 1% rritje për të arritur zhvillimin “më të madh rajonal” si këtë tonin.

Keq perceptimi i shtatë vjen nga përmirësimi i ambientit biznesor. Me dhjetëra indikatorë të planifikuar për reformim, as edhe një i realizuar tashmë. E kur të dalë Raporti i Bankës Botërore për të bërë biznes bëhuni gati për një truk të ri arsyetimesh e kamuflimesh, bartje fajesh në Parlament e Komuna; inovacion se jo mahi. Keq perceptim pat dhe në parashikim të inflacionit (i teti). Gjashtë muaj më parë e njëjta Qeveri kishte parashikuar inflacion prej 5%. Të dhënat nga Enti Statistikor na tregojnë për një inflacion potencial më së paku dy herë më të lartë, pra 10% gjatët vitit 2011. Ishin mu disa nga politikat qeveritare (akciza në naftë, pagat e shërbyesve civil, dënimet e rrepta ndaj bizneseve) që shkaktuan rritjen e pakontrollueshme të çmimeve. Kështu ndodhë kur nuk balancon elementet ekonomike, kur rritë jo proporcionalisht shpenzimet e më pas mundohesh me çdo kusht e pa kufi në kosto të realizosh të hyrat. Bërja e ekonomisë është shkencë, jo lojë. Keq perceptimi i nëntë buron në treguesit e papunësisë. Derisa planifikimet qeveritare jepnin trende pozitive në punësim (kujtoni prapë Planin Bullgar dhe projeksionet se si brenda pesë viteve papunësia do të përgjysmohej)  të dhënat e fundit makroekonomike japin mu të kundërtën; rëndesë e stagnim.

Në fund fare, sado e dëmshme të jetë financiarisht, ekonomikisht e në kohë mosrealizimi i objektivave të vetë përcaktuara nga Qeveria, është alarmante mënyra e mbulimit të këtyre dështimeve nëpërmjet tendencave tjetërsuese, madje duke na parë drejt e në sy e pa fije brenge e turpi. Kjo bën një kosto të re për kosovarët, kosto e mostrajtimit moral nga pushtetarët. Ndoshta guximi i tyre për të na marrë si të paditur dhe buron nga toleranca jonë e paarsyeshme; por e vërteta e vetme është se një Qeveri që ka përgjegjësi si kjo ndaj nesh meriton refleksion po aq të njëjtë. E deri sa lejojmë të merremi si dele, Qeveria do të bëjë politikë si në bastore.