TREGIMI MBI CENTAT

Letra nga limbo
KOHA DITORE, 22 Korrik 2011

Të gjithë-dijshmit tanë, të pagabuarit tanë, lartmadhëria e tyre, mund ta kenë prodhuar një lajm të ditës për ata që nuk mërziten fort se sa para humb e sa fiton vendi, por, për të gjithë ata që kanë edhe më të voglin interes e vërteta është disi më ndryshe

Evoluimi i relacionit të pushtetit me gjithçka tjetër jo-pushtetare është në fakt po na bëhet de-evoluim i bashkëpunimit dhe vullnetit shtetformues mes palëve. Të parët në fillim heshtin dhe kanë prirje drejt glorifikimit personal nga ata që deri dje ishin pjesë e tyre. Kështu të paktën mendojnë se bëhen të paprekshëm. Kur heshtja humb arsyen fillohet me kamuflim të argumenteve. Këtu dobësohen. E kur kamuflimet mbarojnë kalohet në panik, fyerje, shantazhe e inate që si kanë as më të voglën hije sedrës se burrështetasve. Këtu bëhen bashkë insolentët politik që zhvaten e gërvishten me njëri tjetrin për të treguar kush më shumë e kush më pak lojalitetin amorf ndaj shefit. Me këta të fundit kam pak gjasa të merrem ndonjëherë, ani pse na bien në qafë me klishe e patetizma sa herë që ngremë argumentet dhe opinionet tona. Janë thjeshtë gardianë irracionalë të pareve të bëra lehtë e fuqisë së pushtetit. Thënë të drejtën shpërblimi më i madh që i kanë bërë shoqërisë ndonjëherë është politizimi i vetës; kështu të paktën pakkush i merr seriozisht.

Politika kosovare kurrë më parë nuk ka pasur një seri kaq alarmante të skandaleve. Nga zgjedhjet e vjedhura, në qeverinë e pakicës, nga skandalet presidenciale në parlament servil, nga privatizim joligjor i aseteve  në rrezik të kolapsit financiar, nga degradimi i relacioneve ndërkombëtare në ulje të kualitetit të jetës. Kosova thënë të drejtën e filloj vitin pa institucione e në gjysmë viti ka mbetur pa shtet (pas bisedimeve); në fund të vitit do të mbesim pa asete, pa pare dhe pa vizion.

Rritja e vazhdueshme e inflacionit, papunësisë e varfërisë janë vetëm pak nga shkaqet makroekonomike që ngjyrojnë raportin e fundit të policisë me rritje rekorde në krime e vjedhje. Një shoqëri me parametra si këto tonat ka pak gjasa të gjejë mburrjen kur sheh vetën në pasqyrë. Një katranosje kamikaze si kjo e jona rrallë-herë durohet, po ja që qenkemi të durueshëm. Në tregime si këto, janë vetëm shkaktarët ata që gjejnë luks e vullnet për glorifikimin e punës së tyre. Në frymë të njëjtë bëhej dhe raportimi i Qeverisë para Pier Mirrel për Raportin e radhës të Progresit që do të përmbajë gjithçka tjetër veçse progres. Kur kryeministri i vendit lexonte arritjet për luftën kundër korrupsionit kam përshtypjen se leximi i vështirë qe i bënte letrës rridhte nga vet mosbesimi i tij për punën e bërë; nuk i zinte besë vetit.

Edhe më pak i zë besë fjalëve të centëve të pahumbur nga Fondi Monetar duke vazhduar të këmbëngul në refuzimin e argumentit të vetëm të pa-refuzueshëm e të njohur e pranuar mbarësisht.  Në mbledhjen e fundit të Qeverisë, kur u dha lajmi për asistencën financiare nga Komisioni Evropian, fjalët e para të tij ironizonin ndaj “zhurmuesve”  duke thënë se ndihma tre vjeçare prej 210 milionëve është përgjigja më e mirë ndaj tyre. Madje kjo ndihmë na u paska dhënë si rezultat i qeverisjes hiper-të mirë. Pjesa tjetër e fjalimit është ajo e njëjta me fjalimet tjera që i kemi mësuar përmendsh.

Një deklarim i tillë natyrshëm bën pjesë në atë fazën e kamuflimit, panikut e fyerjes. Kamuflim meqë këto para as që kanë lidhje me paratë e humbura e të paralajmëruara si të humbura, panik meqë në mungesë të argumenteve dhe betejave të humbura njeriu fillon të prodhoj non-sens si hiper-progresi, fyerje meqë çdo argument që nuk pëlqehet nga Qeveria na qenka zhurmë e prodhuar nga zhurmuesit jo-pushtetar. Të gjithë-dijshmit tanë, të pagabuarit tanë, lartmadhëria e tyre, mund ta kenë prodhuar këtë si lajm të ditës për ata që nuk mërziten fort se sa para humb e sa fiton vendi, por, për të gjithë ata që kanë edhe më të voglin interes e vërteta është disi më ndryshe.

Dhe ajo fillon kështu.  E para, ato para nuk kanë as të voglën lidhje me asistencën makrofinanciare të garantuar nga Bashkimi Evropian për buxhetin e Kosovës nëpër vite. Në emër të kësaj ndihme (makrofinanciare) për vitin 2010-të neve na u ishin ofruar 60 milionë (kemi marrë vetëm 30), në vitin 2011-të 50 milionë (marrim zero), ndërkaq për 2012-ën 50 të tjera. Them se nuk kanë lidhje meqë natyra e destinacioni i tyre është krejtësisht i ndryshëm. Deri sa të parat, që janë humbur, janë ndihmë financiare për buxhetin e Kosovës, të fundit (pra 210 milionët) jepen në ombrellën e fondeve IPA, apo instrumenteve të para-anëtarësimit. Këto para nuk shkojnë në buxhetin e vendit, nuk i jepen Qeverisë dhe për më tepër nuk janë të garantuara si të plota. Në vend të saj kompani private e organizata qeveritare aplikojnë për projekte nga më të ndryshme. Meqë Kosova nuk ka të drejtë përfitimi të investimeve kapitale nga fondet IPA, paratë e dedikuara shkojnë zakonisht për ngritje të kapaciteteve, trajnime e tryeza. Meqë Qeveria e vendit dhe organizatat e tjera janë treguar të paafta për thithjen e këtyre parave nëpër vite, ato zakonisht kanë përfunduar në kompani e agjenci jo-kosovare. Thënë shkurtë janë kthyer prapa. E dyta, sado që janë të rëndësishme fondet e IPA’s, apo paratë që Bashkimi Evropian u jep vendeve që në të ardhmen mund të bëhen anëtare të plota, ato nuk kompensojnë humbjen e 157 milionëve të kredisë së butë nga Fondi, ndihmës makro-financiare nga BE-ja apo kredisë afatgjate të Bankës Botërore. Kosova do të marrë ndihma e kredi në të ardhmen por asnjë ndihmë e asnjë kredi nuk zbut dhimbjen e humbjen e një shume sa 15% e të hyrave buxhetore të Kosovës në kohën kur parametrat ekonomik thyejnë rekordet. Sa për të mos mjaftuar kjo, mohimi i humbjeve në klishenë e “asnjë centi të humbur” është sa irracional aq dhe fyes për inteligjencën e kosovarëve. Shpreh bindjen dhe sigurinë se Kryeministri dhe Qeveria dinë të bëjnë dallimin e fondeve IPA nga ndihmat/kreditë e reflektuara në buxhet, por ja që tendencat kamufluese që burojnë nga tiparet e inateve mbysin arsyen dhe logjikën konstruktive.

Kamuflimi bëhet aq i madh sa që Parlamenti i vendit nuk guxon të hapë temën e rishikimit buxhetor. Në çdo vend normal, me pritje e institucione normale, humbja e 15% të të hyrave të planifikuara do të ishte alarm dhe në fund të fundit nëse nuk do të fascilitonte ndëshkim do të lindte nevojën e korrigjimit të numrave buxhetor. Kujtoni se ne kemi korrigjuar numrat në vitet kur dallimet kanë qenë me pak zero. Në vend të kësaj Parlamenti i diktuar nga Qeveria nuk bën të zakonshmen, atë që parashihet me ligj, rishikimin buxhetor. Rishikimi do të nënkuptonte heqjen nga tabelat buxhetore të plot 157 milionëve. Heqja e këtyre parave, që si marrim dot, do të thotë se mirë diçka nuk ka shkuar. Pranimi i gabimeve për një sjellje inati është rroposëse, për një normale është gjysma e zgjidhjes së problemit. Në vend të kësaj vendi ka zgjedhë të injorojë problemin, të shkel Ligjin mbi Menaxhimin e Financave Publike duke mos rishikuar, dhe për më tepër, sa për të injoruar humbjen, ka filluar të ndërtojë planifikim afatmesëm me numra jo-real në Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve.

Për herë të parë në dymbëdhjetë vitet e fundit vendi ka një buxhet që nuk përkon me paratë që kemi në dispozicion. Dhe ky argument si duket nuk arrin të bindë institucionin e popullit, shpresën e fundit të demokracisë në vend, të reflektojë në gabimet e ekzekutivit. Iluzioni mbi paranë e buxhetit  mund dhe të jetë irrelevant në fund të fundit në një vend të mbytur në varfëri, por i njëjti tregon pasigurinë e vendimmarrjes, sjelljen fyese të politikëbërjes dhe tendencat kamufluese që s’na kanë hije. Ndoshta dhe po futemi në fazën e fyerjeve. Ndoshta ky është dhe fillimi i fundit të një stili të shëmtuar politik.