Letra nga limbo
KOHA DITORE, 3 KORRIK 2015
Ky vend mund të kalojë dhe
pjesën tjetër të kohës në sharje e ofshamje për mundësitë e humbura, të bëhet
pra pishman, të çirret e dridhet deri në çmendi – për çfarë dhe mund të ketë të
drejtë – por nuk do të mund asnjëherë të ndryshojë gjë prej gjëje nga fati që e
pret. Ky fat është i thjeshtë. Për të bërë edhe një hap të vetëm para, duhet të
adresojë pretendimet botërore për krime në radhët e veta. Këtë adresim, s’mund
ta bëj vet – sepse ka humbur të drejtën pra kaherë – por do ta bëjnë të tjerët
për të.
-1-
Kosova, për fatin
tonë të keq, vazhdon të prodhojë momente e ditë kur vendimet e marra zgjedhin
ecjen zi ose gri; asnjëherë bardh. Kosova vazhdon të krijojë realitete të
mbrapshta; trajtimi dhe më i mbrapshtë i të cilave mund të përcaktojë dhe më
shumë mbrapshti – mund të përcaktojë pra, për së mbrapshti, fatin e një
gjenerate të tanë. Për këtë, faj dhe përgjegjësi plot, pa dallim, bartin të
gjithë ngasësit e pushtetit këndej. Një vend normal do të duhej kaherë t’i
largonte e poshtëronte me refuzim secilin që sjellë vendimmarrjen në dy
rezultate, zi ose gri.
Për fatin tonë dhe
më të keq, në këto realitetet të reja të zgjedhjeve jo të mira, do të shfaqen
gjithnjë individë, grupe, sekte e parti që do të mendojnë jashtë realitetit –
për të përfunduar natyrisht në zi e më zi. Kështu ata do të prodhojnë utopi;
patetizëm deri në fyt gjithsesi – dhe në fund, pra, zi. Një realitet i ri ishte
edhe Gjykata Speciale. Një mbrapshti trajtuese ishte edhe adresimi çështjeve
rreth saj. Në këtë fushë u gjendën edhe partitë e sektet opozitare këtë javë.
Ato, në kombinim
të çuditshëm me deputetët më kontrovers e më zaptues të pushtetit, prodhuan
skenën më të rrezikshme të Kosovës – refuzuan trajtimin gjykues, përgjithësuan
individët e akuzuar me gjithë shoqërinë, dhe për fund nuk dhanë alternativë –
natyrisht se gjatë gjithë kohës shanë e fyen gjithë ndërkombëtarët në Kosovë –
dhe jashtë saj. Konspiracione sa të habitshme aq edhe të gërditshme.
Paradoksalisht, këta i bënë të duken mirë fajtorët e vetëm të gjithë rëndesës
sonë – arsyen e parë të Speciales dhe derexhesë sonë kolektive. Ky kombinim i çuditshëm,
prodhoj mite. Ti trajtojmë këto mite një nga një.
-3-
Miti i parë, i
krijuar nga refuzuesit e Speciales pra, mbështetë pafajësinë absolute të palës
sonë, rrjedhimisht, refuzimin absolut të gjyqësisë ndaj neve. Pra, sipas kësaj
logjike, secili shqiptar në periudhën e luftës dhe pas luftës, është i pastër në
tërësi, dhe, për më tepër, secila tendencë e gjykimit të shqiptarëve është përlyerje
e gjithë luftës çlirimtare.
Në këtë pikë kundërshtuesit
kanë krijuar katër premisa. E para, se shqiptarët, të gjithë pra, qenkan popull
engjëllor, tërësisht i pastër – gjynah sa s’bëhet më. Natyrisht se nuk është e vërtetë.
Jemi si çdo popull tjetër. Në mesin tonë kemi njerëz të mirë, të ligë, të hairit
e kriminelë – për këtë madje, kemi brumë deri në fyt për këto gjashtëmbëdhjetë
vjet liri. Dhe, si në çdo popull tjetër, dhe në mesin tonë, mund të gjejmë lehtë
individë të padrejtë, mendjeprishtë, johumanë – kriminelë; që vranë civilë –
serb e shqiptarë. Për këtë, natyrisht se do të bëhet gjyqësi. Mu për këtë është
bërë dhe shteti.
Premisa e dytë, që
ndërtuan këta, është se secili gjykim potencial i ndonjë shqiptari në Kosovë
për krime gjatë dhe pas luftës, ndynë gjithë luftën e Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës. Në këtë pikë, të njëjtit ndërlidhin individin me gjithë lëvizjen e përpjekjen
kosovare për liri. Për ta pra, individët janë vet lëvizja. Natyrisht se nuk janë.
Lëvizjet profetike kanë mbaruar kaherë, e heroizmat të superfuqive individuale
– si mbrojtje e përfaqësim të tërësisë –
i gjenë vetëm në filmat e “Marvelit”. Ç’është e vërteta, në asnjë
proces, në asnjë rast të vetëm UÇK nuk është vënë në kandar të matjes së krimit
as si organizatë e as si lëvizje – dhe kjo s’ka për të ndodhur asnjëherë. Është
thënë madje nga vet ngritësit e akuzës – po kujt t’i thuhet se. Individë ndërsa,
për vepra krejtësisht vetanake po akuzohen e gjykohen këtu. Natyrisht se
ndërlidhja e individit me gjithë organizatën është e qëllimshme, dhe bëhet nga
të njëjtit të vënë në kandar matjeje. Kështu, ua merr mendja atyre, mund të
shpëtojnë disi.
Premisa e tretë
ndërlidhej me selektivitetin e gjyqësisë
– si parim pra. U tha se gjykimi ishte selektiv e etnik, dhe mbi të gjitha jo-proporcional.
Ç’është e vërteta, selektivja – pra Specialja – ishte bërë për të adresuar një
raport ndërkombëtar që kërkonte hetimin e çështjeve të pahetuara deri më tani.
Ky raport, dhe hetueshmëria e thirrjeve të tij, nuk përjashtonte hetimet
tjerat; por ama specifikonte trajtimin e këtyre. Pra, sistemi gjyqësor i joni mund
ende të ngrisë padi, të kërkojë kriminelë; të bëjë drejtësinë kuantitative deri
në fundin e saj. Pse nuk e bëjnë pra?!
Premisa e katërt,
ndërsa, ishte se krimet e bëra këndej ishin joproporcionale, rrjedhimisht
trajtimi i çfarëdo krimi tonë ishte i pavend. Natyrisht se krimet ishin
joproporcionale. Nuk kemi nevojë për asnjë rikujtim. Joproporcionalja është
pikërisht motivi i intervenimit humanitar ndërkombëtar në Kosovë. Por ama,
joproporcionalja nuk nënkupton amnistimin e krimeve të palës së rënduar. Sepse
nuk ka krime të tilla; ka vetëm një krimbërës dhe një viktimë – fotografia e
madhe, në trajtimin individual të tyre, humbë pastaj. Edhe nëse mijëra krimet ç’njerëzore
të bëra ndaj nesh mbesin padrejtësisht të paadresuara, adresimi i krimit tonë –
nëse e dimë se është bërë dhe mund ta bëjmë gjyqësinë – duhet bërë. Dhe kjo,
për gjithë ata me shpirt në fyt, nuk do të thotë se ne duhet hequr dorë në
ndjekjen e krimeve ndaj nesh. Ndërlidhja, madje, është paradoksalisht e
gërditshme. Sikur të thuhet, nuk gjykoj këtë vrasës për një vrasje, sepse është
një tjetër i lirë i pagjykuar për dy a tri.
-5-
Miti i tretë
mbetet ai i ekzistencës së alternativës. U tha se Gjykata Speciale ka
alternativë; duke aluduar kryesisht tek sistemi vendor, i cila edhe sot e kësaj
dite vazhdon ti mbajë të burgosurit herë në spitale e herë në restorante – pjesën
më të madhe natyrisht se të lirë. Pra alternativë e saj u bë pikërisht burimi i
Speciales; arsyeja e vet imponimit të saj.
Formimi i
Gjykatës Speciale nuk ka qenë asnjëherë i lehtë; as edhe i drejtë. Në të
vërtetë, me gjithë formatin e prezantuar, ka qenë një ndër ngjarjet më të rënda
të shtetësisë së Kosovës në këto pak vjet. Dhe sado që fajësinë e ngjyrosjen me
përgjegjësi mund ta ndajmë lehtë, me gisht drejt dhe pa hezitim tek zaptuesit e
pas-luftës që nuk gjykuan krimbërësit rreth vetës asnjëherë, ardhja e një
platforme të tillë nuk kishte më alternativë. Ishte vonë tashmë. Koha pra, që
ta kuptojnë refuzuesit e saj, me ligjet e këtij universi nuk kthehet pas.
Në këtë frymë do
të duhej të trajtohej edhe Gjykata Speciale; në të tashmen pra. Ky vend kishte
shpenzuar kohë shumë, sikurse në gjithçka tjetër, për të mos dhënë asgjë në
gjyqësi. Rrjedhimisht, e drejta e adresimit të të bërave që megjithatë nuk
fshihen sikurse mundësitë nga koha, na ishte marrë. Ne ishim vënë në zgjidhje
aspak të mirë; paradoksalisht nga njerëzit e njëjtë që na mbajnë ligjërime për
drejtësi sot.
Ky vend mund të
kalojë dhe pjesën tjetër të kohës në sharje e ofshamje për mundësitë e humbura,
të bëhet pra pishman, të çirret e dridhet deri në çmendi – për çfarë dhe mund
të ketë të drejtë – por nuk do të mund asnjëherë të ndryshojë gjë prej gjëje
nga fati që e pret. Ky fat është i thjeshtë. Për të bërë edhe një hap të vetëm
para, duhet të adresojë pretendimet botërore për krime në radhët e veta. Këtë
adresim, s’mund ta bëj vet – sepse ka humbur të drejtën pra kaherë – por do ta
bëjnë të tjerët për të.
Humbja e të
drejtës pra, dhe krijimi i një realiteti të ri, nuk është asgjë e re për
Kosovën. Është pikërisht baza mbi të cilën ka lindur dhe shtetësia e Kosovës;
së paku e argumentuar kështu në vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë
gjatë interpretimit të pavarësisë sonë. Serbia, siç argumentonte GJND, për shkak
të ndërmarrjeve e mosndërmarrjeve të së shkuarës kishte humbur të drejtën
qeverisëse e pronësore mbi Kosovë – prandaj dhe pavarësia. Ne ndërsa, kemi
humbur të drejtën për gjykim, prandaj dhe Specialja. Dhe në të njëjtën logjikë,
humbja e mëtejme e të drejtave për të ndërmarrë, do të krijojë realitete të
reja; gjithmonë më të rënda se këto të tanishmet pra.
-6-
Miti i fundit,
dhe më i rrezikshmi, ishte i ndërlidhjes së partneritetit ndërkombëtar në
automatizëm me servilitet; rrjedhimisht në nevojë për refuzim me krenari. Këtu
frynë natyrisht më së shumti sekte politike që në fundament kanë koncepte
anti-ndërkombëtare të tipit të NATO-s dhe vendeve përcjellëse pas saj. Këto lëvizje
ekstreme, herë supermajtiste, herë nacionaliste, shpeshherë fashiste – siç
ishte rasti i kërcënimit të 2 milionë maqedonasve me ngufatje në fyt nga 7
milionë tanët javë më parë – kanë problem me modelin e Republikës sonë dhe ndërlidhjen
e saj strategjike me partnerët aktual ndërkombëtarë. Këta hipokritë që në njërën
anë nuk njohin Kushtetutën e Kosovës, që proklamojnë zhbërjen e Republikës,
ofendojnë e përlyejnë simbolet e shtetit – thirren në anën tjetër si gardianë të
Republikës, shpëtimtarë nga, siç e thonë të shkretët, serviliteti i pushtimit
ndërkombëtar. Refuzohen me urrejtje plot, të njëjtit që kanë ndihmuar, për
fatin tonë të madh, ndërtimin e pjesës më të madhe të themeleve tona shtetërore
– të vet kësaj Republike. Ishte ky momenti i shpërthimit dhe ndryshimit të
percepcionit kosovar ndaj një aleance ekzistenciale – publikisht, me gëzim.
Paradoksalisht, garantuesit e sovranitetit, u kritikuan nga mosnjohësit e këtij
sovraniteti, si pengues të sovranitetit.
Kosova nuk e ka për
të fshehtë relacionin ndërkombëtar. E ka publik madje. Dhe me mburrje madje.
Sepse, është vetëm falë një relacioni të tillë, të drejtë e të mençur, që ky
vend ka ndërtuar shpëtimin – lirinë pra. Dhe është fakt, se vetëm falë kësaj
lidhje Kosova sot ruan sovranitetin e vet. Janë mu këta ndërkombëtarë e forca ndërkombëtare
që garantojnë për këtë vend të vogël sigurinë ushtarake, mbështetjen ndërkombëtare,
e shpeshherë dhe ndihmën financiare.
Natyrisht se kjo
nuk i jep të drejtë zaptuesve të thirren në përkrahje blanko në përjetësi; as
edhe sjelljeve për dëgjueshmëri servile të tipit “mos shko në toalet”. Hiq se
hiq amnistimit të korrupsionit, hajnisë e mjerimit politik të bërë shpeshherë nën
këtë ombrellë mbështetëse. Por nuk i jep të drejtë as supersovranëve fallco – që
s’respektojnë e s’njohin sovranitetin pra – të kalojnë në ekstremin tjetër; shkëputjen
e plotë pra. Në të vërtetë, përtej bindjeve filozofike të mbrapshta, një propozim
i ecjes solo, pra tërësisht sovran dhe pa brengë ndaj lëvizjeve ndërkombëtare, është
amatorizëm politik – axhami e fëmijë janë këta.
Shtete shumë më të
mëdha, më ekonomikisht të fuqishme e më pak të rrezikuara ekzistencialisht,
veprojnë në vullnet të plotë në përputhje me aleancat strategjike – i ndjekin
ato pa u pyetur fare madje. Lundrimi i anijeve në kah të njëjtë përbën pikërisht
mjeshtërinë e ngritjes nacionale.
-7-
Unë nuk pres nga
individë që kërkojnë doeomos protagonizëm – pavarësisht kostove – të reflektojnë.
Për mua, këta kanë humbur shansin duke dëshmuar me kokëfortësi se janë veçse një
sekt i pandryshueshëm, i rrezikshëm në skajshmëri, që, siç e thanë dhe vet, nuk
mërziten për konsekuenca edhe sikur “ato të sillnin fundin e botës”. E mendojnë
pra kështu. E përderisa ata nuk mërziten as për fundin e botës, e as për fundin
e Kosovës, siç e thanë dhe vet, pres të tjerët të ndërtojnë mërzinë për rrugën
tonë.
Pres megjithatë,
që Kosova të tregojë maturi në konsolidimin e dëmit të madh. Jo nëpërmjet kokëfortësisë
e futjes në qorrsokak, as nëpërmjet shpërthimeve kundër ambasadave e lëvizjeve ndërkombëtare
këndej, por nëpërmjet largimit nga skena politike e të gjithë atyrëve që kanë
sjellë këtë vend të zgjidhje të rënda – të pakthyeshme; dhe të tjerëve që nga
këto zgjidhje të pakthyeshme zgjedhin theqafjen dhe “fundin e botës”. Pra të
nisen nga të njëjtit që sot na shpërfaqen si pro-perëndimorë e
problem-zgjidhës, arsyeja e parë e gjithë kësaj hallakame, e të përfundojnë tek
të fundit, rrezikuesit e mëtejshëm pra.
Pres që kosovarët
t’i japin fund marrive që zanafillë kanë në ballafaqimet e 1999-ës; betejave
personale për kush kishte të drejtë; kush ka ende. Pres që kosovarët të nisen
nga sot, për të dhënë zgjidhje jo vajtuese, as çirrëse – ta bëjnë pallavaragjitë
këtë – por të japin vizione të ecjes sonë nga sot për nesër. Sepse, si të
ngecur në këtë gjendje limbo, e tëra çfarë po bëjmë e prodhojmë është mbrapshti
– deri në theqafje.
No comments:
Post a Comment