PUSHIMI, KAFENETË, EVROPA DHE VIETNAMI

Letra nga limbo

KOHA DITORE, 10 MAJ 2013

Pamjet e festimet e tilla artificiale e të bezdisshme na kthejnë në skenat e filmit shqiptar “Parullat” ku një fshat i tërë duhet të stolisë me gur një përpjetëz mali për të dhënë një mbishkrim “Mbahu Vietnam”. Kohët mund të kenë ndryshuar, ideologjitë mund të kenë ndërruar forcat por adhurimi i bezdisshëm e tërësisht i panevojshëm i shqiptarëve mbetet edhe sot i njëjtë. Gjithsesi Evropa respektohet e vlerësohet më së paku me parulla, pushim e festime zyrtare.

Kalendari i festave të Kosovës i ka gjithsejtë 11 ditë të shënuara. Nga këto 11 ditë 2 ndërlidhen me shtetësinë e Kosovës (Dita e Pavarësisë dhe Dita e Kushtetutës), 6 ditë janë festa fetare (dy  të besimit islam, dy të besimit katolik dhe dy të atij ortodoks) dhe në fund 1 ditë është e Vitit të Ri e 1 ditë tjetër e punëtorëve; por jo vetëm kaq.  Jo vetëm aq meqë në kalendarin e festave zyrtare qëndron edhe një ditë që Zoti e di se kush e si e ka futur - i thonë Dita e Evropës.

Nuk mbajë mend të ketë ndonjë festë më artificiale, më të pakuptimtë, më të panevojshme se sa 9 Maji, Dita e Evropës. Do të pranoja shënimin e ditës me ndonjë performancë urbane aty afër sheshit gjithsesi, ndonjë letër të dërguar ndonjë zyrtari në Bruksel apo edhe ndonjë takim me përfaqësuesit e BE-së në Kosovë, por të pushosh gjithë administratën publike, gjithë sektorin privat, pra gjithë punën, për një ditë të mbjellë artificialisht e të pafestuar nga askush i gjallë në botë, kjo hiq se hiq nuk hahet. As që dua ti paramendoj flamujt evropian të ngritur nëpër shtyllat e ndryshkura të Kosovës.

Ta bëjmë të qartë; 9 Majin, Ditën e Evropës, nuk e feston as edhe një shtet i vetëm në gjithë Evropën, madje as ato shtetet që e kanë themeluar, financuar e mbajtur gjallë Bashkimin Evropian. Po ti pyesësh qytetarët e secilit shtet evropian se çfarë dite është 9 Maji, më gjasë kanë të të japin ndonjë datë ndeshjeje futbolli se sa tu shkojë mendja për një ditë të bërë enkas për Evropën. Kosovarët në anën tjetër për të nderuar Evropën, e cila përndryshe nuk u lejon atyre ecje të lirë nëpër Evropë, bëjnë pushim, bëjnë flamuj e bëjnë pankarta rrugëve. Me gjeste të tilla në vend të respektit e miqësisë ne bëjmë veten të dukemi si palaço; mu si disa adhurues të këqij, patetik e të mërzitshëm që në vend të respektit e nderimit të japin bezdisje. Çuditërisht në vend të progresit drejt Evropës pamjet e festimet e tilla artificiale e të bezdisshme na kthejnë në skenat e filmit shqiptar “Parullat” ku një fshat i tërë duhet të stolisë me gur një përpjetëz mali për të dhënë një mbishkrim “Mbahu Vietnam”. Kohët mund të kenë ndryshuar, ideologjitë mund të kenë ndërruar forcat por adhurimi i bezdisshëm e tërësisht i panevojshëm i shqiptarëve mbetet i njëjtë.

Ta zëmë për një çast se nuk bëhet nami po u pushua një ditë, ta harrojmë pra mendësinë tonë prej servili pa e kuptuar se kur duhet e si duhet dhënë respekti, të harrojmë se jemi të vetmit që festojmë një ditë të tillë; dhe jo, pankartat e vëna mbi kafenetë urbane të Kosovës nuk paralelizojmë as për së afërmi me Evropë; ti harrojmë gjithë këto. Ajo çfarë nuk duhet harruar është se përderisa në njërën anë vjedhim paranë publike, tregtojmë narkotik e armë, vëmë haraç mbi biznese e zaptojmë çdo institucion të gjallë, Evropës nder i bëjmë vetëm po nuk e përmendëm fare. Përderisa në njërën anë ne nuk jemi në gjendje ti përmbushim obligimet e kërkuara publikisht nga Këshilli i Ministrave para dhënies së të drejtës për liri të lëvizjes, të drejtë që sot e ka pothuajse secili evropian, përderisa ne refuzojmë të “ofrojmë evidencë të luftës ndaj korrupsionit e krimit të organizuar”, siç thuhet fjalë për fjalë në po të njëjtën deklaratë, festat e shënimet e tilla festive janë akte bezdisëse; siç edhe na u shpërfaqën publikisht: disa burokratë që festojmë të vetëm, një popull i tërë që pushon e as që do t’ia dijë për çfarë bëhet fjalë. Evropa e vlerat evropiane nuk janë pankarta e flamuj të varur me buldozerë, Evropa është rend e ligj e normë qytetare, është vlerë e të menduarit e të bërit, është në fund standard.

E derisa tanët u tregonin kosovarëve shijen e Evropës me pankarta mbi kafenetë, natyrisht dhënia e dinjitetit bazik nëpërmjet sigurimit të standardeve për lëvizjen e lirë as që bëhej fjalë, kosovarët nëpërmjet një opinioni publik të matur nga UNDP kishin dhënë brengat e tyre. Ky raport theksonte se kosovarët që nga viti 2010 kanë shënuar vazhdimisht rënie të besueshmërisë ekonomike. Prilli i vitit 2013 madje shënonte rekordin më të ulët të indeksit të besueshmërisë, të përllogaritur nga UNDP. Përderisa në nëntor të vitit 2010, pra pak para zgjedhjeve ky indeks kishte vlerë 0.92, sot i njëjti kishte vlerë prej vetëm 0.68. Për një qeveri serioze, me njerëz serioz e me ide serioze, një rënie kaq drastike do të ngacmonte sadopak ndjenjat e ndërgjegjes e vetëdijesimit për ndërprerjen e çfarëdo që janë duke bërë në ekonomi; të paktën kjo çfarëdo që janë duke bërë po sjellë vetëm regres perceptiv, madje për plot 26% në kaq pak kohë.

Rezultatet gjithashtu tregonin se 74% e shqiptarëve janë të pakënaqur me orientimin ekonomik të Kosovës. Të kënaqur ishin vetëm 6%, e pjesa tjetër do të duhej të ishte në mes të këtyre dy vlerësimeve ekstreme. E përgjegjësinë për këtë gjendje 73% të kosovarëve e drejtonin nga Qeveria e Kosovës. Shqetësuese në këto rezultate ishin percepcionit e kosovarëve për të gjetur punë në sektorin publik. Mbi 78% e tyre besonin se për të marrë “punë të shtetit” ose duhet dhënë para ose duhet pasur lidhje familjare, ose duhet qenë anëtar i ndonjë partie politike. Vetëm 5.4% besonin se mund të gjejnë punë për shkak të përvojës profesionale. Nuk u zë për të madhe e nuk zihem në befasi nga vlerësime të tilla, sidomos kur të njëjtit dëgjojnë deklarata publike se rahatimi i familjes është qëllim në vete, por në çdo shikim tjetër normal percepcionit e tilla janë skandaloze. Një kërkues më i thirrur i ndërlidhjes shoqërore qytetar-shtet do ti shihte këta numra si tregues të thyerjes së relacionit të përgjegjshmërisë ndaj sistemit, rrjedhimisht edhe distancimit të qytetarëve nga vet sistemi. Sikur ky sistem (publik) është shëndërruar në një domain të veprimeve private të një grupi të dhënë partiakësh. Nuk ka gjë më të tmerrshme se sa përjashtimi i qytetarëve nga sistemi publik.

E për ti dhënë kapak gjithë vlerësimeve të kosovarëve, percepcioni për nivelin e korrupsionit në Kosovë kishin shënuar rritje në 11 nga 14 institucionet e matura në vazhdimësi; të gjitha në nivele rekorde të regjistruar ndonjëherë. Për ata që veçse kanë filluar të refuzojnë gjetjet mbi korrupsionin edhe me arsyetime absurde se “janë vetëm percepcione”, lajmi “i keq” është se korrupsioni matet nëpër botë e nëpër mu të njëjtën Evropë që e festojmë, me percepcion. “Indeksi i Percepcionit mbi Korrupsionin” nga Transparancy International, “Liria nga Korrupsioni” i Heritage Foundation e “Kontrolli i Korrupsionit” nga Indikatorët e Qeverisjes Botërore; pra tri treguesit më të njohur botërisht, janë mu matje të percepcionit. Nëse kundërshtojnë percepcionin si metodologji të matjes së korrupsionit ta bëjnë një punim; nuk i dihet mund dhe të marrin ndonjë çmim.

Për fund fare, sa për ti dhënë përgjigje ndoshta në formën më të mirë të mundshme patetitzmit qeveritar të festimit të 9 Majit, rreth 90% të kosovarëve e shohin rëndësinë e liberalizimit të vizave si primare. Dyshoj se një përqindje kaq enorme bëhet në emër të ndërtimit të dinjitetit e trajtimit të barabartë me çdo qytetar tjetër evropian, por se një pritje e tillë bëhet për një ëndërr më të mirë, për një ikje gjithsesi nga një vend që feston ditë të pafestuara e që i bën 78% të kosovarëve të besojnë se shteti është vetëm i disave.