Letra nga limbo
KOHA DITORE, 29 TETOR 2012
Nëse qeveria bash ka nevojë qysh sot për 300 milionë euro, më llogari ka të
marr një kredi me çfarëdo norme interesi, kredi e cila më pas do të paguhej nga
dividenta në rritje e PTK-së, e në fund të kredisë 5 vjeçare vendi mbetet edhe
me 300 milionë edhe me aset.
1200 euro paga mesatare
Viti 2010 është vit kur PTK shënon
kontributin më të ulët buxhetor, me vetëm 37 milionë euro, 12 milionë më pak se
në vitin 2009, 43 milionë më pak se sa në vitin 2008 e plot 60 milionë më pak
se sa në vitin 2007. Pra bëhet fjalë për prekjen e pikës më të ulët
kontribuuese, atë fundin e trendit ‘U’. Një rënie kaq masive ishte shkaktuar
domosdo nga ata 700 punëtorë shtesë brenda një viti (dhe 200 të tjerë në vitin
vijues), por, për habinë më të madhe rënia e kontributit në vitin 2010 ishte
shkaktuar edhe nga një faktor tjetër i turpshëm.
Në vitin e zgjedhjeve, të dhënë si
duket pas hallakamës zgjedhore, pak kush ka vërejtur se PTK kishte rritur pagat
e punëtorëve për plot 7 milionë euro në total. Në fjalë tjera, derisa në vitin
2009 paga mesatare ishte 1000 euro, në vitin vijues 2010 ajo arrinte në plot
1150 euro. Lërë që menaxhimit politik nuk i kishte mjaftuar zaptimi i asetit me
militantë partiakë, por se të njëjtëve u ishin rritur pagat për plot 7 milionë
euro; madje në kohë kur aseti po nën-performonte dukshëm e po humbiste me të
madhe. Këto 7 milionë euro vetëm në vitin 2010, e 14 milionë të tjera për 700
punëtorë (nga 1000 euro pagë mesatare për 2009 e 2010), në vend se të përfundonin si dividendë në
buxhetin e shtetit po përfundonin në xhepat privat. Nga një llogaritje e tillë
i bie se humbjet vjetore nga një mbipunësim militant e partiak janë plot 25
milionë euro (përfshirë dhe benefitet e kostot jashtë pagave). Pra Kosova që
nga viti 2008 ka humbur plot 100 milionë euro si paga nga uzurpimi i asetit
publik. Dhe këto janë vetëm kosto direkte. Paramendoni humbjet tjera milionëshe
nga mungesa e menaxhimit efikas e hiper-prezencës së korrupsionit.
Lajmi i keq është se rritja e pagave ka
vazhduar edhe në 2011, madje në bazë të raportit financiar paga mesatare në PTK
sot është plot 1200 euro. Me një pagë të turpshme si kjo, Kosova ka sot një ndërmarrje publike me të
punësuar që marrin pagë 7 herë më të lartë se sa paga minimale (170 euro) e
gati 5 herë më të lartë se paga mesatare (260 euro). Të harrojmë që kemi
ndërmarrje me korrupsion, të harrojmë që kemi ndërmarrje me nepotizëm, të
harrojmë që kemi ndërmarrje me mbipunësim, pra të harrojmë që gjithë këto i bëjnë
vendit dëme financiare enorme, ne kemi dhe të punësuar në ndërmarrje publike që
kompensohen disproporcionalisht më shumë se sa kosovarët tjerë. E tash
paramendoni sa e përbashkët është sot prona publike në Kosovë!
1 zgjidhje
Në vitin 2011, përkundër keqpërdorimeve
brutale në aset, PTK shënon rritje të të ardhurave për plot 10 milionë euro; nga
154 milionë në vitin 2010, në 164 milionë në vitin 2011. Me një rritje të tillë
kontributi në buxhet rritet nga 37 milionë në plot 51 milionë euro; pra bëhet
fjalë për një kontribut jo vetëm më të madh se viti paraprak 2010, por edhe më
i lartë se sa viti 2009. Këtë javë, në një kumtesë të Bordit të PTK-së, u bë e
ditur se aseti gjatë nëntë muajve të deritanishëm kishte realizuar fitim neto për
11% më të lartë se sa viti 2011. Me këtë rritje aseti kompleton trendin ‘U’
duke ju afruar dukshëm performancës së vitit 2008.
Thënë këtë është e qartë se shkatërrimi
i PTK-së është pothuajse i pamundur për vet pozicionin që ky aset ka sot në
treg. Derisa shkatërrimi të jetë i pamundur, i pamundur megjithatë nuk është
zhvlerësimi, qoftë nëpërmjet pagave për militantë, qoftë nëpërmjet aferave
korruptive, qoftë nëpërmjet anomalive tjera menaxhuese e politike e qoftë
nëpërmjet një privatizimi të pa kohë e të pamatur mirë. Pra përkundër gjithë
shalimit të turpshëm, PTK thjeshtë është një pulë që bën ve të arta. Kujdesi për
këtë pulë do të thoshte shumë më tepër ve të arta. E nëse PTK është në trend
rritës përkundër gjithë mallverzimeve, atëherë njeriu me mendje minimalisht të
shëndoshë konkludon se shitja e përfolur për 300 milionë, e ndonjëherë dhe për më
pak, është thjeshtë hajni tipike sidomos kur këta 300 milionë mund të
realizohen në më pak se 5 vite.
Nëse qeveria bash ka nevojë qysh sot
për 300 milionë euro, më llogari ka të marr një kredi me çfarëdo norme
interesi, kredi e cila më pas do të paguhej nga dividenta e PTK-së, e në fund
të kredisë 5 vjeçare mbet edhe me 300 milionë edhe me aset. Nëse nuk ka nevojë
për 300 milionë në grup, e tëra çfarë duhet të bëjë është të pranoj marrjen e
dividentës vit për vit për më pak se pesë vite dhe në fund të mbesë dhe me 300
milionë dhe me aset. Shitja e menjëhershme siç pretendohet sot është më tepër
mendim që na jep ndoshta 300 milionë por na lë pa aset.
Për të përmbyllur çështjen e privatizimit
të PTK-së me vlerën e asetit, pra nëse
dikush dikur mendon ta rrisë vlerën para se ta shesë asetin, hapi i parë që do
bënte është vlerësimi i shpenzimit të pagave. Kështu kishte bërë dhe David
Cameroon në gjashtë muajt e parë të qeverisjes së tij me administratën publike
në Britani. Kryeministrit britanez kishte zvogëluar mbi 20% të administratës
publike e cila për dallim prej Kosovës,nuk kishte elemente nepotizmi e
korrupsioni, por thjeshtë mbipunësimi të panevojshëm. Në rastin tonë, reduktimi
i faturës së të mbipunësuarve do të thotë më tepër fitim për PTK-në.
Natyrisht se PTK ka nevojë për
punëtorë, pa ta asnjë lloj fitimi nuk do të ishte i mundur, por jo për të
punësuar fantazmë e militantë. Ka vetëm dy alternativa këtu: ose të vlerësohen
e largohen nga puna të gjithë të panevojshmit aty, ose të mbahen të njëjtit por
të reduktohet fatura e pagave. Pra nëse punëtorët e PTK-së, sindikatat e ku ta
di unë, kërkojnë të drejtën e mirëfilltë të punëtorëve mund të zgjedhin ja
largimin nga puna të mbi 1000 punëtorëve, ja mbajtjen e të gjithëve por reduktimin
e pagave në tërësi (përafërsisht përgjysmimin); unë parapëlqej largimin në vend
të shpërndarjes së kostos. Në çdo situatë, PTK do të kursente rreth 25 milionë
euro në vit nga pagat e mbi-dhëna e nga shpenzimet tjera (udhëtim, zyre e
shpenzime operacionale). Me një vullnet pak më të fuqishëm apolitik, reduktimi
i korrupsionit, efiçenca në menaxhim e rritja e investimeve do të thoshte se
PTK lehtësisht mund të arrijë një fitim e kontribut gati si në vitin 2007. Pra
e tëra çfarë ne duhet të kërkojmë është kthimi i performancës së asetit si në vitin
2007. E kemi bërë një herë, mund ta bëjmë prap; sidomos kur të hyrat e asetit
rriten në atë drejtim. E tëra çfarë duhet bërë është ti kthejmë shpenzimet në
të njëjtin nivel.
E kur ne kthejmë një aset që performon
si në vitin 2007 dhe potencialisht këtë kthim e bëjmë për jo më shumë se 4
vite, në vitin 2016 përveç që kemi marrë 250 milionë euro dividentë gjatë kësaj
kohe (aq për sa ka nevojë qeveria sot) ne do të kemi një aset që gjeneron fitim
bruto prej gati 100 milionëve (sa në vitin 2007). Në një situatë të tillë ne
kemi komfortin e vënies së çmimit minimal, një çmim që nuk kthen investimin për
4-5 vite por për së paku 10-12 vite. Në një situatë të tillë ne kemi përdorur
filozofinë e tregut siç e do rendi; pra nuk kemi vendosur në treg një aset të
ndytë që s’ka se sit të gjenerojë atraksion e para, por kemi vendosur në treg
një aset të pastruar mirë e me potencial të mirë.
No comments:
Post a Comment