Privatizimi Monarkik

Më lejoni ti vendos disa vija të trasha në fillim të këtij opinioni. Privatizimi i ndërmarrjeve publike është domosdoshmëri e reformës ekonomike, parakusht për ulje të korrupsionit, është proces natyral i tranzicionit ekonomik. Ne duhet të kalojmë nëpër tunelin e njëjtë tranzitor me vendet e rajonit që kanë pasur nomenklaturë të ngjashme me tonën, ekonomike dhe institucionale; jo pse dikush na thotë se duhet bërë kështu, por se përvojat e këtyre vendeve janë storie të suksesit dhe ne duhet domosdoshmërisht të reflektojmë mbi to. Privatizimi i Telekomunikacionit të Kosovës, i përcjellë më pas me një liberalizim të tregut të operatorëve, do të sillte ndërveprimin e agjentëve ekonomik në një ekuilibër optimal; ku Qeveria merr burime të financimit për projekte koncensuale të rëndësishme, operatori privatizues merr një treg një milionësh dhe incentivë për produktivitet, qytetarët dhe bizneset marrin shërbime shumë më kualitative ndërkaq për arsye ekonomike, logjike, dhe mbi të gjitha të trajtueshmërisë fer të gjithë shohin një fund të korrupsionit, nepotizmit dhe keqpërdorimeve ma të paskrupullta që një sistem i brishtë mund ti bëjë. Ky fakt, megjithatë, nuk bën të përdoret në asnjë mënyrë të mundshme si forcë e arsyes për privatizimin e proklamuar dhe shtyrë nga Qeveria jonë e aq më tepër me fotografinë e dhënë nga Parlamenti dhe akterët e tij..  Në mes të bardhës dhe të zezës është një zonë gri, dhe në ketë zonë është interesi nacional i Kosovës që thekson nevojën e patjetërsueshme të arritjes së situatës më profitabile ekonomike të çdo politike reformuese.

Kryeministri jonë ka keqkuptuar tërësisht kuptimin e privatizimit dhe mesazheve pro privatizuese të marra nga miqtë e tanë. Ndonëse në fjalimet e tij të përkthyera mundohet të japë një frymë filozofike qëndrimeve të proklamuara, veprat post palimit të letrës dhe futjes së saj në xhep janë tmerrësisht të kundërta. Në një prononcim jo më të largët se tre mujor, kryeministri jonë kujtoj të ketë thënë “...i përkas frymës së djathtë, besoj në tregun e lirë, dhe besoj në vendimmarrjen demokratike”. Kryeministëri jonë, i thirrur në mbështetjen e miqve nuk ka bërë asnjërën. Ngjarja e fundit në Parlament gjatë aprovimit të Strategjisë, hapat para saj, dhe një sërë aktesh më tepër tinëzare dhe kryeneçe janë dëshmi thelbësore për një sistem të rëndë vendimmarrës mbi cdo cështje ekonomike në Kosovës. Ngjarja tregon se ne nuk kemi udhëheqje demokratike, se nuk kemi as filozofi të djathtë, e lëre më të tregu të lirë. Ne kemi një monarki, një mbret, një grumbull servilësh dhe një tufë zhurmuesish që për shkak të prishjes së interesave të tyre partiake, vendosin të bëjnë asnjërësin por gabojnë tmerrësisht në aktrim.

Jam i trishtuar të mendoj se vendimi më madhor ekonomik i vendit tim merret në formë të një shtyrje sa individuale aq edhe artificiale. Jam i trishtuar të kuptoj nga një mbledhje parlamentare se e gjithë struktura institucionale, gjithë mekanizmi vendimmarrës varet nga një dhe vetëm një individ. Jam i trishtuar të kuptoj provincialitetin dhe logjikën anarkike të institucioneve tona, shkeljet e ligjeve pa u mërzitur shumë për konsekuencat e akteve të tilla. Por në të njëjtën kohë, jam shumë kureshtar të kuptoj arsyen prapa një ngutjeje kaq unike, sui generis.

Ngutja nuk vjen prej arsyeve ekonomike dhe të profitabilitetit që u paraqiten nga kryeministri. E para, sikur kryeministri të mendonte për rritjen e vlerës së PTK-së, do të bënte gjënë e parë të duhur, arritjen e konsensusit, jo vetëm politik, por gjithsesi në masë të gjerë me shoqërinë civile dhe akterët tjerë të interesit. Një pajtueshmëri e tillë do të dërgonte sinjale enorme tek çdo investitor serioz, sinjale që thonë se ky treg i vogël megjithatë është i interesuar të ju pranojë dhe se pavarësisht ngjarjeve politike në vend investimi i juaj është i sigurt; pra ka një mbështetje të gjerë. Çfarë ka ndodhë në të vërtetë është se për çdo investitor të mundshëm, një aprovim i shtyrë me stil monarkik, i aprovuar nga pakica është thjeshtë pasiguri e jashtëzakonshme, një risk i pastër. Në situatë risku, kryeministri duhet ta dijë se vlera e një subjekti bie e asesi nuk rritet. Çfarë nëse nesër Gjykata Kushtetuese vendos se procesi i aprovimit të Strategjisë është shkelje e ndonjë rregullative kushtetuese? Çfarë legjitimiteti ka ky aprovim kur jepet nga një Parlament në shpërbërje? A janë këto sinjalet që ne dëshirojmë t’i dërgojmë tek investitorët ashtu të frikësuar?

E dyta, po të donte kryeministri rritje të vlerës ai shumë lehtë do mund ti minimizonte ndikimet militante partiake që me vite i kanë ushtruar në këtë ndërmarrje, do të ndërpriste punësimin e paarsyeshëm të miqve të tij dhe shërbyesve të partisë së tij. Janë pikërisht këto intervenime absurde për interesa dhe përfitime vetanake që për më pak se 5 vite kanë përgjysmuar vlerën e ndërmarrjes më profitabile në vend.

E treta, dhe më e rëndësishmja, po të synohej arritja e optimumit profitabil, atëherë prapa një procesi kaq të rëndësishëm do të ishte një procedurë e mirëfilltë e konsultimeve, mbledhjes dhe shqyrtimit të alternativave, të diskutimeve dhe analizave me akterë të ndryshëm jashtë zyrave Qeveritare. Askush nuk humb në vlerë nëse merr më tepër mendime, shqyrton më gjatë. Krejt cfarë Qeveria jonë i ka ofruar Kosovës është një grumbull prezantimesh amatoreske mbi argumentet proprivatizuese që në një sistem vendimmarrës më tepër të ngjajnë në synim të fatit se arritjes së outputeve më profitabile.

Nëse arsyet ekonomike nuk paraqesin forcën shtytëse prapa privatizimit të ngutshëm atëherë çfarë është kuptimi i një mase monarkike në një parlament në shpërbërje për të prodhuar një akt shkel e shko? Me çfarë zori e nevoje neve na duhet të privatizojmë PTK-në me çdo kusht? Çfarë nëse e privatizojmë dhe marrim tallin e saj? Fatkeqësia më e madhe është se ne nuk kemi as idenë më të vogël se çfarë do të bëjmë me paratë e marra, pikërisht pse nuk kemi një proces analitik prapa privatizimit të ndërmarrjeve publike. Hamendja ime është se ne do të shohim një stil të replikuar monarkik, pa konsensus mbi destionacionin final të tyre; mesiguri për të financuar projektet madhore të vendit tonë e të nisura prapë pa pajtueshmëri meqë tanimë kjo është bërë një praktikë e zakonshme e vendimmarrjes, që çuditërisht edhe merr mbështetje ndërkombëtare. Dhe kur projektet madhore nisen dhe financohen pa konsensus, logjika e thjeshtë të thotë për praninë e keqpërdorimeve enorme nga nismëtarët dhe bartësit e këtyre projekteve, qëllimet e të cilëve nuk zgjedhin rrugë e çmim.

Me një arsenal të fuqishëm të argumenteve ekonomike pro-privatizuese, shumë lehtë njëri mund të mbështesë idenë e miqve tanë; për një vend me nevoja masive të reformave. Në fund të fundit, ky edhe është rrugëtimi ynë tranzitor. Por nëse reformë ekonomike është shtyrja me gjoks, mungesa e analizave të mirëfillta strategjike, mungesa e alternativave post-privatizuese, atëherë çfarë është dallimi i pozicionit tonë nga sistemi monist? Ky assesi nuk mund të jetë sistemi i vlerave që ne duhet të ndërtojmë. Kjo më tepër i ngjan në një regresion të pakuptimtë dhe dhënie e fuqisë edhe më të pakuptimtë tek një klasë që ka qëllime tërësisht të kundërta me mbështetësit e tyre.

Milton Friedman thekson dallimin në mes të qëllimeve dhe rezultateve; deri sa të parat mund të jenë të njëjta të fundit shpeshherë janë diamensonialisht të kundërta. Ne kemi qëllime të njëjta me miqtë tanë, por fatkeqësisht për shkak të aftësive të klasës vendimmarrëse ne kemi rezultate tmerësisht të kundërta. Thënë këtë, është evidente se një vend me mangësi masive në dije dhe menaxhim ka nevojë të pakufizueshme për pajtueshmëri ndërshoqërore. Mungesa e konsensusit nuk është lëvizje e djathtë, as besim në frymë të tregut të lirë. Kjo assesi nuk është demokraci; është thjeshtë privatizim me vendimmarrje monarkike.  

Koha Ditore 25.10.2010